خانه کشیده دوران نوسنگی

خانهٔ کشیدهٔ دوران نوسنگی گونه ای خانه باریک و بلند از جنس چوب بود که نخستین فرهنگ های یکجانشین اروپا از اوایل هزارهٔ ششم پیش از میلاد تا حدود ۴٬۸۰۰ پیش از میلاد به ساختن آن پرداختند. این الگوی ساختمانی نخستین بار در فرهنگ لینربندکرامیک یا «فرهنگ سفالگری خطی» در اروپای مرکزی پدید آمد و در مدت صدها سال از فرهنگ کیوکوتنی در شرق اروپا تا قلمرو اطلس در شمال غربی اروپا گسترش یافت. خانهٔ کشیدهٔ نوسنگی معمولاً ۴۵ تا ۵۰ متر طول داشت و نقشه اش گاه مستطیلی و گاه ذوزنقه ای بود. ساختمان این الگوی خانه معمولاً مشتمل بر سه بخش بود: بخش مرکزی که خود به دو فضای داخلی تقسیم می شد و در یکی از این دو فضا اجاقی قرار می داده اند، بخش جنوبی که شالوده اش با شالودهٔ بخش مرکزی مشترک بود و ممکن است انبار غله بوده باشد، و بخش شمالی با شالودهٔ مستقل که ممکن است آغل حیوانات اهلی بوده باشد. در ورودی بخش مرکزی در انتهای جنوبی آن قرار می گرفت و ورودی بال ها معمولاً در دیوارهای طرفین خانه قرار داشت. فضای داخلی بخش مرکزی نیز به دو نیم تقسیم می شد. در بیرون خانه و پهلوی دیوارها نیز گودال های متقارن کنده می شد که کاربرد آن ها معلوم نیست.
باستان شناسان کشیدگی این خانه ها را در تقابل با تجربه های پیشین معماری در خاور نزدیک می بینند؛ چنان که در خاور نزدیک با ساخت سازهٔ جدید بر روی ویرانهٔ سازهٔ متقدم تل تشکیل می شد، در اروپا سازهٔ جدید در امتداد سازهٔ متقدم قرار می گرفت. همچنین بحث جهت گیری کشیدگی خانه ها، که سابقاً به سبب جهت وزش باد دانسته می شد، امروزه مورد مناقشهٔ محققان است. خانه های کشیدهٔ نوسنگی در گروه های ۱ تا ۲۸ تایی کنار هم قرار می گرفتند. ساختارهای اجتماعی خانوادگی در گسترهٔ اروپا نیز همزمان با پدید آمدن خانه های کشیدهٔ نوسنگی ایجاد شدند و به باور برخی محققان پیامد این الگوی معماری بودند.
خانه های کشیدهٔ نوسنگی غالباً برای مدت طولانی استمرار داشته اند و نسل های متوالی یک واحد اجتماعی در یک محل زندگی می کرده اند. از حدود ۴٬۸۰۰ پیش از میلاد شواهدی از رها شدن این خانه ها و آتش سوزی در آن ها هست که به نظر می رسد این آتش سوزی ها عمدی و پایانی نمادین بر چرخهٔ زیست خانه بوده باشد. در بسیاری از موارد مدتی بعد از آتش گرفتن و رها شدن این خانه ها، بر روی آن ها گورپشته های کشیده ای در ابعاد و نقشهٔ مشابه ساخته می شد که به باور باستان شناسان ناظر بر گذار معماری خانگی به سنت تدفینی - ترحیمی است.