خاندان برمکی، آل برمک یا برامکه از خاندان های ایرانی بودند که در دستگاه خلافت عباسیان بسیار قدرت یافتند. تبار ایشان به متولیان آتشکدهٔ نوبهار در بلخ می رسید. خالد پسر برمک و فرزندش یحیی از مشهورترین افراد این خاندان بودند که در سدهٔ هشتم میلادی در شهر بغداد بسیار اعتبار داشتند. ترجمهٔ بخش بسیار مهمی از آثار ایرانی و حتی یونانی به زبان عربی، در آغازِ نهضت ترجمه مرهون کوشش های برمکیان بود. این خاندان مورد غضب هارون الرشید، خلیفهٔ عباسی، قرار گرفتند.
... [مشاهده متن کامل]
برای بررسی پیشینه برمکیان باید تاریخ حضور آنان را به دو قسم تقسیم کرد؛ پیش از اسلام و دوره اسلامی. واژه برمک در بیشتر منابع قدیمی لقب عمومی متولیان معبد نوبهار بلخ می باشد. مسعودی به دلیل این که در عصر او برمک را لقب و عنوان عام می دانستند نوبهار را بیت البرامکه خوانده است. برخی نویسندگان نسل های بعدی هم پیرو راه مسعودی شدند و لقب همه متولیان نوبهار را برمک گفته اند. به گزارش ابن ازرق کرمانی، برمک لقب متولیان نوبهار بوده که نسل در نسل این منصب را در دست داشتند.
ابن فقیه همدانی نوبهار را بنایی در برابر مکه دانسته است و واژه برمک را محرَّف «باب مکه» و لقب متولی نوبهار بیان کرده است. البته در تحقیقات جدید توضیحات دیگری به دست آمده؛ رد پای این واژه در متون ختنی و تبّتی، و مأخوذ از شکل سانسکریت بودایی Parmukha به معنای رئیس صومعه دریافته اند؛ که صورت های مختلف این واژه در متون گفته شده حاکی از آن است که این واژه در واقع لقبی برای پیشوای روحانیت بودایی به کار می رفته است. این واژه ها که مورد استفاده مردم بلخ بوده، بعدها به زبان عربی راه یافته و با تبدیل «پ» به «ب» به صورت برمک درآمده است.
نوبهار را صورتی از واژه سانسکریت نَوَ وهارَ nava - vihara به معنای معبد یا دیر نو آورده اند. وهار در سانسکریت به تالارهایی که در آن راهبان در آن قدم می زدند گفته می شد که البته بعدها به معبد تبدیل شد. نو nava هم در سانسکریت به معنای نو و جدید است. بعضی از محققان نیز نظر بر این دارند که واژه «واو» یا «وار» اوستایی که منظور آتشکده می باشد، در سانسکریت به «باره» و «وهار» و سپس «بهار» تبدیل شده است.
بلخ یکی از قدیمی ترین شهرهای خراسان است که هم در دوره باستان و هم در دوره اسلامی حائز اهمیت می باشد. شهر بلخ با اینکه از لحاظ سیاسی و مهم ترین وجوه فرهنگ و تمدن متعلق به جهان ایرانی است، اما همچنین یکی از مهم ترین مراکز آئین بودا به شمار می رفته است. از همین رو بسیاری از مورخان و محققان نوبهار را معبدی برای بوداییان دانسته اند اما در مقابل نیز عده ای نوبهار را آتشکده و معبدی زرتشتی دانسته اند. در واقع آغاز گسترش آئین بودایی به عصر امپراطوری آشوکا در هند بازمی گردد که این آئین تا سواحل رود جیحون پیش رفته و بلخ را که شهری زرتشتی نشین بوده، تحت تأثیر قرار داده است. برخی از جغرافی دانان عصر اسلامی بلخ را تختگاه فرمانروایان محلی خراسان که با لقب ترخان ( طرخان ) شناخته می شدند، می دانند. در سنگ نبشته بهستان، از بلخ یا باختریش ( باختر - باکتریا ) هم یاد شده است. در گزارش های جدید نوبهار را نه یک آتشکده بلکه یک معبد دانسته اند؛ اما در رابطه با اسم نوبهار، بعضی بر این باورند که قبل از این معبد پرستشگاه دیگری به نام بهار وجود داشته و چون این معبد جای آن آمده است، آن را نوبهار می گویند.
... [مشاهده متن کامل]
برای بررسی پیشینه برمکیان باید تاریخ حضور آنان را به دو قسم تقسیم کرد؛ پیش از اسلام و دوره اسلامی. واژه برمک در بیشتر منابع قدیمی لقب عمومی متولیان معبد نوبهار بلخ می باشد. مسعودی به دلیل این که در عصر او برمک را لقب و عنوان عام می دانستند نوبهار را بیت البرامکه خوانده است. برخی نویسندگان نسل های بعدی هم پیرو راه مسعودی شدند و لقب همه متولیان نوبهار را برمک گفته اند. به گزارش ابن ازرق کرمانی، برمک لقب متولیان نوبهار بوده که نسل در نسل این منصب را در دست داشتند.
ابن فقیه همدانی نوبهار را بنایی در برابر مکه دانسته است و واژه برمک را محرَّف «باب مکه» و لقب متولی نوبهار بیان کرده است. البته در تحقیقات جدید توضیحات دیگری به دست آمده؛ رد پای این واژه در متون ختنی و تبّتی، و مأخوذ از شکل سانسکریت بودایی Parmukha به معنای رئیس صومعه دریافته اند؛ که صورت های مختلف این واژه در متون گفته شده حاکی از آن است که این واژه در واقع لقبی برای پیشوای روحانیت بودایی به کار می رفته است. این واژه ها که مورد استفاده مردم بلخ بوده، بعدها به زبان عربی راه یافته و با تبدیل «پ» به «ب» به صورت برمک درآمده است.
نوبهار را صورتی از واژه سانسکریت نَوَ وهارَ nava - vihara به معنای معبد یا دیر نو آورده اند. وهار در سانسکریت به تالارهایی که در آن راهبان در آن قدم می زدند گفته می شد که البته بعدها به معبد تبدیل شد. نو nava هم در سانسکریت به معنای نو و جدید است. بعضی از محققان نیز نظر بر این دارند که واژه «واو» یا «وار» اوستایی که منظور آتشکده می باشد، در سانسکریت به «باره» و «وهار» و سپس «بهار» تبدیل شده است.
بلخ یکی از قدیمی ترین شهرهای خراسان است که هم در دوره باستان و هم در دوره اسلامی حائز اهمیت می باشد. شهر بلخ با اینکه از لحاظ سیاسی و مهم ترین وجوه فرهنگ و تمدن متعلق به جهان ایرانی است، اما همچنین یکی از مهم ترین مراکز آئین بودا به شمار می رفته است. از همین رو بسیاری از مورخان و محققان نوبهار را معبدی برای بوداییان دانسته اند اما در مقابل نیز عده ای نوبهار را آتشکده و معبدی زرتشتی دانسته اند. در واقع آغاز گسترش آئین بودایی به عصر امپراطوری آشوکا در هند بازمی گردد که این آئین تا سواحل رود جیحون پیش رفته و بلخ را که شهری زرتشتی نشین بوده، تحت تأثیر قرار داده است. برخی از جغرافی دانان عصر اسلامی بلخ را تختگاه فرمانروایان محلی خراسان که با لقب ترخان ( طرخان ) شناخته می شدند، می دانند. در سنگ نبشته بهستان، از بلخ یا باختریش ( باختر - باکتریا ) هم یاد شده است. در گزارش های جدید نوبهار را نه یک آتشکده بلکه یک معبد دانسته اند؛ اما در رابطه با اسم نوبهار، بعضی بر این باورند که قبل از این معبد پرستشگاه دیگری به نام بهار وجود داشته و چون این معبد جای آن آمده است، آن را نوبهار می گویند.
