خانات تالش که با نام خانات لنکران نیز شناخته می شود، خان نشینی در منطقه کنونی جنوب شرقی جمهوری آذربایجان و نواحی غرب استان گیلان و بخشی از استان اردببل در ایران امروزی بود که از دوران امپراتوری صفوی تا ۱۸۲۸ بر تالش حکم می راند که قسمت بزرگی از آن در نتیجه جنگ های ایران و روسیه برپایه پیمان ترکمنچای از ایران جدا شد. این خانات در سال ۱۷۴۷ میلادی توسط سادات تالش زبان بنیان گذاشته شد که اولین خان این خانات میرجمال الدین خان از یاران نزدیک نادرشاه و آخرین آن ها میرحسن خان بود. پایتخت این خان نشین، شهر لنکران و مردم این خانات را تالش ها تشکیل می دادند.
... [مشاهده متن کامل]
نخستین حکمران تالش میرجمال الدین بیگ، از سادات لنکران بود که نسب خود را به زید بن علی می رساند. پدر میرزابیگ، میرعباس خان، از سادات ضیابری بود که در عصر شاه عباس دوم صفوی به الوف لنکران مهاجرت کرده و به فرمان شاه، خلیفه صوفیان آن منطقه شده بود. میرجمال الدین در جنگ داغستان ( ۱۱۵۳–۱۱۵۴ ) همراه نادرشاه بود. نادر او را به سبب تیره بودن چهره اش قراخان لقب داده بود. نادر پس از سرکوب مردم تالش که به علت به علت فشارهای مالیاتی قیام کرده بودند، میر جمال الدین تالش را به حکومت آن منطقه گماشت. بعدها قره بیگ خان ضمن اطاعت از جانشینان نادر و حتی کریم خان زند، توانست بر مدعیان محلی فائق آید و حکومت خود را در آن ناحیه تثبیت کند. میر جمال الدین خان پس از قتل نادرشاه و در هنگامه جنگ های مدعیان سلطنت ایران، بر قلمرو خود افزود و بخش بزرگی از سرزمین تالش را تصرف کرد. جانشینان کریم خان زند نتوانستند حضور خود را در تالش حفظ کنند و این سرزمین در دوره آنان با تاخت و تاز مدعیان غیرتالش مواجه بود که بر سر کسب قدرت با یکدیگر در ستیز بودند. قراخان برای مقابله با این مدعیان به روسیه تزاری متوسل شد.
پس از درگذشت قراخان در ۱۲۰۱، فرزند بزرگش، میرمصطفی خان، حاکم تالش شد. نخستین سال های حکومت میرمصطفی خان مصادف با به قدرت رسیدن آقامحمدخان قاجار بود. میرمصطفی خان که یارای مقابله با آقامحمدخان را نداشت، کوشید تا حمایت حاکمان قفقاز را جلب کند. به این منظور، هیئتی را نزد اراکلی، پادشاه گرجستان فرستاد و در جلسه ای که هیئتی نیز از سوی محمدخان، حاکم ایروان در آن حضور داشت، سه طرف توافق کردند که ضمن جلب حمایت روسیه، در مقابل آقامحمدخان قاجار متحد شوند. میرمصطفی خان یکپارچگی و استقلال تالش را در سر می پروراند و استراتژی خود را به گونه ای انتخاب کرده بود که به این هدف برسد. برای این منظور هرگونه اتحاد استراتژیک سیاسی و نظامی با محورهای قدرت آن زمان را در برنامه خود داشت. زمانی که حکومت مرکزی قاجار قصد تصرف تالش را داشت میرمصطفی خان از نیروهای روسیه برای مقابله با این حملات کمک می گرفت و زمانی هم که نیروهای روسیه به سمت سرزمین تالش حمله می کردند، با نیروهای حکومت متحد می شد؛ ولی هدف اصلی او محکم کردن پایه های سیاسی تالش برای استقلال بود. آقامحمدخان که در صدد سرکوب قیام های اقوام در گوشه و کنار کشور بود، با ارسال نامه هایی به خانات نواحی مختلف قفقاز و تالش از آن ها خواست که از حکومت مرکزی تبعیت کنند. میرمصطفی خان به پشت گرمی روسیه پاسخ منفی به نامه آقامحمدخان داد و در ۱۲۰۹ به هنگامی که آقامحمدخان قصد تصرف گرجستان را داشت، ضد نیروهای قاجار وارد عمل شد. آقامحمدخان نیز نیروهایی را به تالش گسیل داشت و لنکران مرکز حکومت میرمصطفی خان را به تصرف درآورد. میرمصطفی خان به کوه های اطراف روانه شد و پس از آنکه نیروهای آقامحمدخان، لنکران را ترک کردند، به آنجا بازگشت و کوشید تا بیش از پیش قدرت و نیروهای خود را تقویت کند.
... [مشاهده متن کامل]
نخستین حکمران تالش میرجمال الدین بیگ، از سادات لنکران بود که نسب خود را به زید بن علی می رساند. پدر میرزابیگ، میرعباس خان، از سادات ضیابری بود که در عصر شاه عباس دوم صفوی به الوف لنکران مهاجرت کرده و به فرمان شاه، خلیفه صوفیان آن منطقه شده بود. میرجمال الدین در جنگ داغستان ( ۱۱۵۳–۱۱۵۴ ) همراه نادرشاه بود. نادر او را به سبب تیره بودن چهره اش قراخان لقب داده بود. نادر پس از سرکوب مردم تالش که به علت به علت فشارهای مالیاتی قیام کرده بودند، میر جمال الدین تالش را به حکومت آن منطقه گماشت. بعدها قره بیگ خان ضمن اطاعت از جانشینان نادر و حتی کریم خان زند، توانست بر مدعیان محلی فائق آید و حکومت خود را در آن ناحیه تثبیت کند. میر جمال الدین خان پس از قتل نادرشاه و در هنگامه جنگ های مدعیان سلطنت ایران، بر قلمرو خود افزود و بخش بزرگی از سرزمین تالش را تصرف کرد. جانشینان کریم خان زند نتوانستند حضور خود را در تالش حفظ کنند و این سرزمین در دوره آنان با تاخت و تاز مدعیان غیرتالش مواجه بود که بر سر کسب قدرت با یکدیگر در ستیز بودند. قراخان برای مقابله با این مدعیان به روسیه تزاری متوسل شد.
پس از درگذشت قراخان در ۱۲۰۱، فرزند بزرگش، میرمصطفی خان، حاکم تالش شد. نخستین سال های حکومت میرمصطفی خان مصادف با به قدرت رسیدن آقامحمدخان قاجار بود. میرمصطفی خان که یارای مقابله با آقامحمدخان را نداشت، کوشید تا حمایت حاکمان قفقاز را جلب کند. به این منظور، هیئتی را نزد اراکلی، پادشاه گرجستان فرستاد و در جلسه ای که هیئتی نیز از سوی محمدخان، حاکم ایروان در آن حضور داشت، سه طرف توافق کردند که ضمن جلب حمایت روسیه، در مقابل آقامحمدخان قاجار متحد شوند. میرمصطفی خان یکپارچگی و استقلال تالش را در سر می پروراند و استراتژی خود را به گونه ای انتخاب کرده بود که به این هدف برسد. برای این منظور هرگونه اتحاد استراتژیک سیاسی و نظامی با محورهای قدرت آن زمان را در برنامه خود داشت. زمانی که حکومت مرکزی قاجار قصد تصرف تالش را داشت میرمصطفی خان از نیروهای روسیه برای مقابله با این حملات کمک می گرفت و زمانی هم که نیروهای روسیه به سمت سرزمین تالش حمله می کردند، با نیروهای حکومت متحد می شد؛ ولی هدف اصلی او محکم کردن پایه های سیاسی تالش برای استقلال بود. آقامحمدخان که در صدد سرکوب قیام های اقوام در گوشه و کنار کشور بود، با ارسال نامه هایی به خانات نواحی مختلف قفقاز و تالش از آن ها خواست که از حکومت مرکزی تبعیت کنند. میرمصطفی خان به پشت گرمی روسیه پاسخ منفی به نامه آقامحمدخان داد و در ۱۲۰۹ به هنگامی که آقامحمدخان قصد تصرف گرجستان را داشت، ضد نیروهای قاجار وارد عمل شد. آقامحمدخان نیز نیروهایی را به تالش گسیل داشت و لنکران مرکز حکومت میرمصطفی خان را به تصرف درآورد. میرمصطفی خان به کوه های اطراف روانه شد و پس از آنکه نیروهای آقامحمدخان، لنکران را ترک کردند، به آنجا بازگشت و کوشید تا بیش از پیش قدرت و نیروهای خود را تقویت کند.
