[ویکی فقه] تاجُ الْاَفاضِل، ابوسعد فخرالدین خالد بن ربیع کاتب طورانی هروی، دبیر، خوش نویس و شاعر پارسی گوی دربار سلجوقیان به ویژه دربار سلطان سنجر (سل ۵۱۱-۵۵۲ق/۱۱۱۷-۱۱۵۷م) بود.
او اهل طوران از روستاهای هرات بود. ظاهراً تحصیلات وی نیز در همین منطقه بوده است، چنان که سمعانی و حموی، یاقوت به سماع حدیث از او در هرات اشاره دارند. وی در خوش نویسی و دبیری دستی داشت و به دو زبان فارسی و عربی شعر می سرود. عوفی او را به فصاحت، بلاغت و تازگی شعر و نثر ستوده است. و صفا بر پایۀ سروده های اندکی که از این شاعر باقی مانده، غزل های وی را لطیف و زیبا، قصایدش را قوی، و در مجموع او را ماهر در سرودن شعر دانسته است. به گواهی غزلی که از این شاعر باقی مانده، تخلص او «خالد» بوده است. هدایت نیز این معنا را تأیید کرده است.
هم نشینان تاج الافاضل
تاج الافاضل به لحاظ ویژگی های فردی، شخصی خوش مشرب، ظریف و مهرورز بود. ویژگی های علمی و خصوصیات فردی او سبب شده بود تا دوستان و هم نشینانی از میان رجال علم و ادب به دست آورد، از آن جمله سمعانی است که مکاتبات و دوستی عمیقی میان آن دو برقرار بود. ( برای مبادلۀ کتاب، نک : به نقل از سمعانی)) انوری از دیگر یاران تاج الافاضل بود. میان آن دو، مشاعره، مکاتبه و رابطه ای دوستانه وجود داشت و یک بار نیز انوری به واسطۀ دریافت ابیاتی از تاج الافاضل از توطئه ای که سلطان علاء الدین حسین غوری ملک الجبال برای وی ترتیب داده بود، آگاه شد و از خطر مرگ رهایی یافت. انوری نیز در قصیده ای به ستایش وی پرداخته است. از دیگر معاشران و هم نشینان تاج الافاضل، باید به مجدالدین ابوالفضل محمد بن عمر انصاری ادیب اشاره کرد. صفا در جنب تمام ویژگی های علمی و ادبی تاج الافاضل، وی را از جمله امیران و رجال نظامی دورۀ سلجوقی نیز به شمار آورده است. وی دست کم در دو دربار سلطان سنجر (۵۱۱-۵۵۲ق) و سلطان علاء الدین حسین غوری (۵۴۵-۵۵۶ق) به خدمت پرداخته است.
درگذشت
تاریخ مرگ تاج الافاضل ثبت نشده، ولی صفا با قیاس به برخی از رویدادهای تاریخی، مرگ او را پس از ۵۴۸ق/۱۱۵۳م دانسته است.
آثار
...
او اهل طوران از روستاهای هرات بود. ظاهراً تحصیلات وی نیز در همین منطقه بوده است، چنان که سمعانی و حموی، یاقوت به سماع حدیث از او در هرات اشاره دارند. وی در خوش نویسی و دبیری دستی داشت و به دو زبان فارسی و عربی شعر می سرود. عوفی او را به فصاحت، بلاغت و تازگی شعر و نثر ستوده است. و صفا بر پایۀ سروده های اندکی که از این شاعر باقی مانده، غزل های وی را لطیف و زیبا، قصایدش را قوی، و در مجموع او را ماهر در سرودن شعر دانسته است. به گواهی غزلی که از این شاعر باقی مانده، تخلص او «خالد» بوده است. هدایت نیز این معنا را تأیید کرده است.
هم نشینان تاج الافاضل
تاج الافاضل به لحاظ ویژگی های فردی، شخصی خوش مشرب، ظریف و مهرورز بود. ویژگی های علمی و خصوصیات فردی او سبب شده بود تا دوستان و هم نشینانی از میان رجال علم و ادب به دست آورد، از آن جمله سمعانی است که مکاتبات و دوستی عمیقی میان آن دو برقرار بود. ( برای مبادلۀ کتاب، نک : به نقل از سمعانی)) انوری از دیگر یاران تاج الافاضل بود. میان آن دو، مشاعره، مکاتبه و رابطه ای دوستانه وجود داشت و یک بار نیز انوری به واسطۀ دریافت ابیاتی از تاج الافاضل از توطئه ای که سلطان علاء الدین حسین غوری ملک الجبال برای وی ترتیب داده بود، آگاه شد و از خطر مرگ رهایی یافت. انوری نیز در قصیده ای به ستایش وی پرداخته است. از دیگر معاشران و هم نشینان تاج الافاضل، باید به مجدالدین ابوالفضل محمد بن عمر انصاری ادیب اشاره کرد. صفا در جنب تمام ویژگی های علمی و ادبی تاج الافاضل، وی را از جمله امیران و رجال نظامی دورۀ سلجوقی نیز به شمار آورده است. وی دست کم در دو دربار سلطان سنجر (۵۱۱-۵۵۲ق) و سلطان علاء الدین حسین غوری (۵۴۵-۵۵۶ق) به خدمت پرداخته است.
درگذشت
تاریخ مرگ تاج الافاضل ثبت نشده، ولی صفا با قیاس به برخی از رویدادهای تاریخی، مرگ او را پس از ۵۴۸ق/۱۱۵۳م دانسته است.
آثار
...
wikifeqh: خالد_بن_ربیع_کاتب_طورانی_هروی