[ویکی نور] خاطرات سرهارفورد جونز، وزیر مختار انگلیس در ایران دوره قاجار، از کتاب های ارزش مندی است که در جرگه آثار سیاحان، رجال سیاسی، مأموران نظامی و دیپلمات های برخی از کشورها، در باره تاریخ ایران جای می گیرد و اطلاعات سودمندی در باره روش حکومت داری شاهان و وضع اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مردمان محل مأموریت خود عرضه می کند.
این کتاب نشان دهنده دیدگاه بیگانگان در باره دگرگونی های درونی ایران عصر قاجار است که از کنایات و جهت گیری های منفی نویسنده در این باره نیز، تهی نیست. بر پایه گفته جونز در این کتاب، گروه همراه او همه فاصله ها، مختصات محلی ودیده هایشان را در راه سفر به ایران، با تیزبینی ثبت می کردند. ژنرال گاردان نماینده فرستاده ناپلئون به ایران نیز چنین می کرد. دیدگاه و شیوه تحلیل غرب را در باره ایران آن روز، با بررسی چنین کتاب هایی می توان فراچنگ و اطلاعات مهمی در باره اش به دست آورد. ترجمه روان این کتاب، راه را برای پژوهندگان تاریخ قاجار هموار می سازد.
این کتاب بی هیچ مقدمه ای و درآمدی آغاز شده است و نخست چنین می نماید که بخش دومِ خاطرات نویسنده باشد. مقدمه بسیار کوتاه نویسنده نیز در آغاز کتاب، هیچ ارتباطی به متن اصلی آن ندارد و مقدمه پنج صفحه ای مترجم در باره فاجعه کربلا که سرهارفورد جونز تنها اشارتی کوتاه بدان دارد و غارت حرم نبوی در مدینه که اشاره مستقیمی به آن در خاطرات هارفورد یافت نمی شود، در فصلی جداگانه می بایست جای می گرفت.
این کتاب تنها خاطره گویی سیاست مداری انگلیسی یا تنها تاریخ دیپلماسی ایران و انگلستان نیست، بلکه جُنگی از خاطره، تاریخ نگاری و داستان های دل کش است که در برخی از آنها، ایرانیان بسیار گرامی و نیکو خوانده شده اند. برای نمونه، نویسنده مدعی شده است که «دوستانی بهتر، حقیقی تر و مهربان تر از ایرانیان وجود ندارند و هنگامی که اعتماد و رازداری لازم باشد، ناامیدتان نمی کنند». باری، وی تملق گویی ایرانیان، تعارفات گزاف آنان را نکوهش می کند و به دلیل همین ویژگی، آنان را انسان هایی نوکرصفت و فرومایه گمان می زند و به سختی از این خصلت شکوِه می کند. او از میرزا بزرگ قائم مقام فراهانی به گونه ای سخن می گوید که گویی او دست پرورده و پیرو انگلستان است. وی هم چنین از فرومایگی و چاپلوسی درباریان گزارش می دهد.
نزدیک به یک سوم کتاب، بازگویی دیده های نویسنده را در سفرش به ایران و گزارش نشست و برخاست او را با افراد مختلف و توصیف راه ها و شخصیت ها را در بر دارد. نویسنده پس از این، آرام آرام به بحث های اصلی اش می پردازد.
این کتاب نشان دهنده دیدگاه بیگانگان در باره دگرگونی های درونی ایران عصر قاجار است که از کنایات و جهت گیری های منفی نویسنده در این باره نیز، تهی نیست. بر پایه گفته جونز در این کتاب، گروه همراه او همه فاصله ها، مختصات محلی ودیده هایشان را در راه سفر به ایران، با تیزبینی ثبت می کردند. ژنرال گاردان نماینده فرستاده ناپلئون به ایران نیز چنین می کرد. دیدگاه و شیوه تحلیل غرب را در باره ایران آن روز، با بررسی چنین کتاب هایی می توان فراچنگ و اطلاعات مهمی در باره اش به دست آورد. ترجمه روان این کتاب، راه را برای پژوهندگان تاریخ قاجار هموار می سازد.
این کتاب بی هیچ مقدمه ای و درآمدی آغاز شده است و نخست چنین می نماید که بخش دومِ خاطرات نویسنده باشد. مقدمه بسیار کوتاه نویسنده نیز در آغاز کتاب، هیچ ارتباطی به متن اصلی آن ندارد و مقدمه پنج صفحه ای مترجم در باره فاجعه کربلا که سرهارفورد جونز تنها اشارتی کوتاه بدان دارد و غارت حرم نبوی در مدینه که اشاره مستقیمی به آن در خاطرات هارفورد یافت نمی شود، در فصلی جداگانه می بایست جای می گرفت.
این کتاب تنها خاطره گویی سیاست مداری انگلیسی یا تنها تاریخ دیپلماسی ایران و انگلستان نیست، بلکه جُنگی از خاطره، تاریخ نگاری و داستان های دل کش است که در برخی از آنها، ایرانیان بسیار گرامی و نیکو خوانده شده اند. برای نمونه، نویسنده مدعی شده است که «دوستانی بهتر، حقیقی تر و مهربان تر از ایرانیان وجود ندارند و هنگامی که اعتماد و رازداری لازم باشد، ناامیدتان نمی کنند». باری، وی تملق گویی ایرانیان، تعارفات گزاف آنان را نکوهش می کند و به دلیل همین ویژگی، آنان را انسان هایی نوکرصفت و فرومایه گمان می زند و به سختی از این خصلت شکوِه می کند. او از میرزا بزرگ قائم مقام فراهانی به گونه ای سخن می گوید که گویی او دست پرورده و پیرو انگلستان است. وی هم چنین از فرومایگی و چاپلوسی درباریان گزارش می دهد.
نزدیک به یک سوم کتاب، بازگویی دیده های نویسنده را در سفرش به ایران و گزارش نشست و برخاست او را با افراد مختلف و توصیف راه ها و شخصیت ها را در بر دارد. نویسنده پس از این، آرام آرام به بحث های اصلی اش می پردازد.