حیدر عمو اوغلی

حیدر عمواوغلی (۱۲۵۹ـ گیلان ۱۳۰۱ش)
(معروف به «حیدرخان چراغ بَرْقی») از مشروطه خواهان تندرو در آغاز انقلاب مشروطیت. اهل باکو و نام اصلی اش تاری وردیُوفْ بود و در قفقاز مهندسی برق خوانده بود و در ۱۳۱۷ق با گروهی از دوستان و هم مسلکان سیاسی اش کمیتۀ اجتماعیون عامیون را در قفقاز بنیان نهاد و به تدریج عده ای از ایرانیان شعبه ای از آن را در تبریز تأسیس کردند. حیدرخان در ۱۳۱۸ق به دستور مظفرالدین شاه قاجار به عنوان مهندس برق به استخدام دولت ایران درآمد و با کسانی که مخالف حکومت استبدادی مظفرالدین شاه بودند ارتباط پیدا کرد و با بعضی از مشروطه خواهان همکاری کرد. وی در بسیاری از اغتشاشات و درگیری های دوران انقلاب مشروطیت نقش داشت و هم او بود که بر سر راه محمدعلی شاه بمب منفجر کرد و در ترور برخی دولتمردان، مانند اتابک اعظم، شرکت داشت. پس از به توپ بستن مجلس (۱۳۲۶ ق)، به بادکوبه رفت و با مشروطه خواهان ایران تماس هایی برقرار کرد. او از بنیانگذاران حزب دموکرات بود و در واقعۀ حملۀ مجاهدان گیلانی به تهران شرکت داشت و رئیس کمیتۀ ترور یا وحشت بود. عمواوغلی در واقعۀ قتل سیدعبدالله بهبهانی نیز دست داشت که به همین دلیل، دستگیر و بازداشت شد و مدتی بعد، از ایران به اروپا رفت. در پاییز ۱۳۰۱ش به گیلان آمد و به نیروهای میرزا کوچک خان جنگلی پیوست. اما جنگلی ها به او بدگمان بودند و او را خیانتکار می دانستند؛ از همین رو، در درگیری با نیروهای جنگل به قتل رسید.