حکیم کوچک. [ ح َ چ َ / چ ِ ] ( اِخ ) محمدسعیدبن محمدسعید شریف قمی. از اکابر علمای امامیه و دارای تألیفاتی است. او راست : 1- اسرارالصنایع، که در صناعات خمسه قیاسیه منطق ( برهان ، جدل ، شعر، مغالطه و خطابه ) است و در آن از صناعیه میرفندرسکی استمداد نموده است. 2- شرح توحید صدوق. 3- شرح حدیث بساط، که از تألیف آن در سال 1099 هَ. ق. در اصفهان فراغت یافت. ( الذریعه ج 2 ص 51 ). مؤلف ریحانة الادب گوید: ظن قوی میرود که حکیم کوچک همان قاضی سعید قمی باشد. ( ریحانة الادب ج 1 ص 336 ). ولی آقای عباس فیض در کتاب رجال قم این نظر را مردود میداند. آقای فیض در کتاب مزبور آرد: حکیم کوچک مولانا محمدحسین بن محمدسعید قمی برادر مهترمولانا قاضی سعید معروف است که از علمای بنام و در عصر خود عهده دار مقام شیخوخیت و مدرس مدرسه فیضیه و از تلامذه مولانا صدرای شیرازی بوده که با مولانا محمدمحسن فیض و ملا عبدالرزاق لاهیجی ( فیاض ) متفقاً در محضروی درس میخوانده اند و در بالاخانه مشرق الشمسین مدتی بریاضت اشتغال داشته یکچندی بمعیت استاد به اصفهان منتقل و در آنجا بتحصیلات خود ادامه داده است. میگویند روزی در محضر استاد او را بمزاح حکیم کوچک گفتند وبعداً بهمین لقب شهرت یافت و اشتهارش بحکمت موجب سلب عقیده عامه گردید. ناچار بتدریس تفسیر مشغول شده تفسیری مبسوط در فارسی تألیف نمود. و بعضی از مؤلفین تصور کرده اند که قاضی سعید را حکیم کوچک میخوانده اند در حالی که نامبرده معروف بقاضی بود، زیرا در عهدشاه عباس ثانی منصب قضاوت قم بدو مفوض گردیده بود. بهر حال وفات حکیم کوچک در سال 1100 هَ. ق. و مدفنش در شیخان کوچک قم که قرب مقبره علی بن بابویه واقع است میباشد که قاضی سعید هم در همان شیخان مدفون است. حکیم کوچک از سران عرفا و سروران حکمت و بزرگان مفسرین بوده در استنباط دقایق و نکات خفیه حکمیه و کشف اسرار مکنونه معروفیت داشته است و بجز تفسیر اثری از او ضبط نگردیده است. ( از رجال قم تألیف عباس فیض ).
فرهنگ فارسی
محمد سعید بن محمد سعید شریف قمی از اکابر علمای امامیه و دارای تالیفاتی است
