حکومت خودمختار آذربایجان که با نام رسمی حکومت ملی آذربایجان ( به ترکی آذربایجانی: آذربایجان ملّی حکومتی ) شناخته می شد، نام سیاسی یک حکومت دست نشانده توسط شوروی بود که در سال های ۱۳۲۴ و ۱۳۲۵ در منطقهٔ آذربایجان ایران به پایتختی تبریز توسط فرقه دموکرات آذربایجان به رهبری جعفر پیشه وری و به فرمان ژوزف استالین رهبر اتحاد جماهیر شوروی بنیانگذاری گردید که شامل شهرهای تبریز، ارومیه، اردبیل، زنجان، خرم دره، سلماس، مرند، میانه و اطراف آنها می شد. ماجرای تشکیل و نابودی این حکومت به بحران ایران که یکی از سرآغازهای جنگ سرد بود بر می گردد که در نهایت با عقب نشینی نیروهای شوروی از مناطق اشغال شده و ورود ارتش شاهنشاهی ایران، این حکومت که دست نشاندۀ اتحاد جماهیر شوروی بود فروپاشید.
... [مشاهده متن کامل]
حمایت شوروی از ایجاد این دولت، در چهارچوب یک پروژهٔ دقیق برنامه ریزی شده برای اشغال و جدا کردن شمال غربی ایران و ضمیمه کردن آن به شوروی انجام شد. فشارهای شوروی تنها عامل ایجاد این جمهوری نبود بلکه طرفداران آن ضمن برخورداری از پشتیبانی شوروی، تاحدی به تمرکز برقرار شده در عهد رضاشاه واکنش نشان می دادند. در نتیجه، پس از اشغال توسط شوروی در ۱۹۴۱ دغدغه ای برای هویت در گروه های اجتماعی آذربایجانی ها برایشان منطقی به نظر می رسید. حزب توده با توصیف کردن تفاوتهایی که اساساً اجتماعی و منطقه ای بودند به عنوان طبقه، در آذربایجانِ تحت حمایت شوروی محبوبیت پیدا کرد و وقتی تاکتیکهای شوروی، تغییری را دیکته کرد، آنچه فرقه دموکرات نامیده شد را با گروهی از هواداران آماده فراهم کرد.
در اوت سال ۱۹۴۱ دولت های شوروی و انگلیس به بهانه تأمین مایحتاج ارتش شوروی ایران را اشغال کردند و رضاشاه را نیز به تبعید فرستادند. اسناد محرمانه ای که اکنون پس از پایان قرن در مورد جنگ سرد افشا شده است، تشکیل این حکومت را ناشی از دستور مستقیم استالین می داند. برای گسترش بخشیدن بیشتر تجزیه طلبی در ایران به قصد گرفتن امتیازات نفتی، استالین حکومت دیگری نیز در بخشی از جُنوب آذربایجان غربی به مرکزیت مهاباد تشکیل داد که به جمهوری مهاباد معروف شد. ارتش شوروی در آن زمان به طور کامل از حکومت پیشه وری حمایت کرده و حتی مانع از جابه جایی ارتش ایران می شدند. در نهایت زیر فشار بین المللی و پس از قرارداد قوام - سادچیکف و وعدهٔ گرفتن امتیازات نفتی از ایران، ارتش شوروی از مناطق اشغال شده خارج شد و پس از مدت کمی با حرکت ارتش به سمت تبریز در دسامبر ۱۹۴۶، کابینه حکومت به شوروی متواری شد و این حکومت فرو پاشید.
... [مشاهده متن کامل]
حمایت شوروی از ایجاد این دولت، در چهارچوب یک پروژهٔ دقیق برنامه ریزی شده برای اشغال و جدا کردن شمال غربی ایران و ضمیمه کردن آن به شوروی انجام شد. فشارهای شوروی تنها عامل ایجاد این جمهوری نبود بلکه طرفداران آن ضمن برخورداری از پشتیبانی شوروی، تاحدی به تمرکز برقرار شده در عهد رضاشاه واکنش نشان می دادند. در نتیجه، پس از اشغال توسط شوروی در ۱۹۴۱ دغدغه ای برای هویت در گروه های اجتماعی آذربایجانی ها برایشان منطقی به نظر می رسید. حزب توده با توصیف کردن تفاوتهایی که اساساً اجتماعی و منطقه ای بودند به عنوان طبقه، در آذربایجانِ تحت حمایت شوروی محبوبیت پیدا کرد و وقتی تاکتیکهای شوروی، تغییری را دیکته کرد، آنچه فرقه دموکرات نامیده شد را با گروهی از هواداران آماده فراهم کرد.
در اوت سال ۱۹۴۱ دولت های شوروی و انگلیس به بهانه تأمین مایحتاج ارتش شوروی ایران را اشغال کردند و رضاشاه را نیز به تبعید فرستادند. اسناد محرمانه ای که اکنون پس از پایان قرن در مورد جنگ سرد افشا شده است، تشکیل این حکومت را ناشی از دستور مستقیم استالین می داند. برای گسترش بخشیدن بیشتر تجزیه طلبی در ایران به قصد گرفتن امتیازات نفتی، استالین حکومت دیگری نیز در بخشی از جُنوب آذربایجان غربی به مرکزیت مهاباد تشکیل داد که به جمهوری مهاباد معروف شد. ارتش شوروی در آن زمان به طور کامل از حکومت پیشه وری حمایت کرده و حتی مانع از جابه جایی ارتش ایران می شدند. در نهایت زیر فشار بین المللی و پس از قرارداد قوام - سادچیکف و وعدهٔ گرفتن امتیازات نفتی از ایران، ارتش شوروی از مناطق اشغال شده خارج شد و پس از مدت کمی با حرکت ارتش به سمت تبریز در دسامبر ۱۹۴۶، کابینه حکومت به شوروی متواری شد و این حکومت فرو پاشید.
