حوضه آبریز کویر مرکزی یکی از حوضه های آبریز بستهٔ ایران است که در تقسیم بندی حوضه های آبریز ایران، حوضهٔ درجه ۲ یا فرعی به شمار می رود و زیرمجموعهٔ حوضهٔ آبریز فلات مرکزی است. مساحت این حوضه، ۲۲۶٬۵۳۳٫۱ کیلومتر مربع و بلندترین رودخانه آن، کال شور خارتوران است.
... [مشاهده متن کامل]
حوضهٔ کویر مرکزی با مساحت ۲۲۶٬۵۳۳٫۱ کیلومتر مربع بزرگترین زیرمجموعهٔ حوضهٔ فلات مرکزی است و شامل رودها و مسیل هایی است که وارد دشت کویر می شوند. بخش عمدهٔ آن در استان های سمنان و خراسان رضوی قرار دارد. بخش هایی از استان های تهران، اصفهان، یزد، خراسان جنوبی و خراسان شمالی نیز جزء این حوضه هستند. محدودهٔ شمالی آن، کوه های البرز و ادامهٔ آن بینالود است. کوه های کم ارتفاع بقیهٔ مرز حوضه را شکل می دهند. در مجموع ۳۵٪ سطح آن مناطق کوهستانی و ۶۵٪ باقیمانده، کوهپایه ها، دشت ها و کویرها هستند. بلندترین نقطهٔ حوضه، به ارتفاع ۴۰۳۶ در نزدیکی فیروزکوه و پست ترین نقطهٔ آن، به ارتفاع ۶۴۵ متر در دشت کویر قرار دارند. میانگین بارندگی سالانه در حوضهٔ کویر مرکزی ۱۴۵ میلیمتر است. سطح بزرگی در جنوب و غرب این حوضه، کاملاً بیابانی و شوره زار است و بارندگی سالانه در مرکز حوضه به ۵۰ میلی متر نمی رسد.
در شرق حوضه، کویر نمک در نزدیکی بردسکن قرار دارد که آبراهه های منتهی به آن ( مهم ترین آنها کال شور تربت حیدریه و کال نمک بشرویه ) عمدتاً شور و غیرقابل استفاده هستند. در شمال شرقی حوضه، رودهایی از کوه های بینالود و آلاداغ سرچشمه می گیرند که در نهایت، به کال شور خارتوران می ریزند. این کال، بلندترین رود حوضه و رودی دائمی است که آب آن در دشت کویر فرومی رود. در شمال حوضه، کویر حاج علی قلی ( کویر دامغان ) مسیل های منطقهٔ دامغان و شاهرود ( دو رود عمدهٔ آن رود چشمه علی و کال سیاه ) را به خود جذب می کند. در غرب آن، رودهای سرچشمه گرفته از دامنه های جنوبی البرز در غرب سمنان و شرق تهران به هم می پیوندند و حبله رود را شکل می دهند. این رود دائمی است و به حاشیهٔ کویر منتهی می شود. کال شور درونه نیز مهم ترین مسیل جنوب حوضه است که وارد دشت دستگردان می شود.
برپایهٔ دستور العمل تقسیم بندی حوضه های ایران، حوضهٔ آبریز کویر مرکزی به ۹ زیرحوضهٔ درجه ۳، ۳۰ زیرحوضهٔ درجه ۴، ۴۲ زیرحوضهٔ درجه ۵، ۴۹ زیرحوضهٔ درجه ۶ و ۱۰ زیرحوضهٔ درجه ۷ تقسیم می شود:
... [مشاهده متن کامل]
حوضهٔ کویر مرکزی با مساحت ۲۲۶٬۵۳۳٫۱ کیلومتر مربع بزرگترین زیرمجموعهٔ حوضهٔ فلات مرکزی است و شامل رودها و مسیل هایی است که وارد دشت کویر می شوند. بخش عمدهٔ آن در استان های سمنان و خراسان رضوی قرار دارد. بخش هایی از استان های تهران، اصفهان، یزد، خراسان جنوبی و خراسان شمالی نیز جزء این حوضه هستند. محدودهٔ شمالی آن، کوه های البرز و ادامهٔ آن بینالود است. کوه های کم ارتفاع بقیهٔ مرز حوضه را شکل می دهند. در مجموع ۳۵٪ سطح آن مناطق کوهستانی و ۶۵٪ باقیمانده، کوهپایه ها، دشت ها و کویرها هستند. بلندترین نقطهٔ حوضه، به ارتفاع ۴۰۳۶ در نزدیکی فیروزکوه و پست ترین نقطهٔ آن، به ارتفاع ۶۴۵ متر در دشت کویر قرار دارند. میانگین بارندگی سالانه در حوضهٔ کویر مرکزی ۱۴۵ میلیمتر است. سطح بزرگی در جنوب و غرب این حوضه، کاملاً بیابانی و شوره زار است و بارندگی سالانه در مرکز حوضه به ۵۰ میلی متر نمی رسد.
در شرق حوضه، کویر نمک در نزدیکی بردسکن قرار دارد که آبراهه های منتهی به آن ( مهم ترین آنها کال شور تربت حیدریه و کال نمک بشرویه ) عمدتاً شور و غیرقابل استفاده هستند. در شمال شرقی حوضه، رودهایی از کوه های بینالود و آلاداغ سرچشمه می گیرند که در نهایت، به کال شور خارتوران می ریزند. این کال، بلندترین رود حوضه و رودی دائمی است که آب آن در دشت کویر فرومی رود. در شمال حوضه، کویر حاج علی قلی ( کویر دامغان ) مسیل های منطقهٔ دامغان و شاهرود ( دو رود عمدهٔ آن رود چشمه علی و کال سیاه ) را به خود جذب می کند. در غرب آن، رودهای سرچشمه گرفته از دامنه های جنوبی البرز در غرب سمنان و شرق تهران به هم می پیوندند و حبله رود را شکل می دهند. این رود دائمی است و به حاشیهٔ کویر منتهی می شود. کال شور درونه نیز مهم ترین مسیل جنوب حوضه است که وارد دشت دستگردان می شود.
برپایهٔ دستور العمل تقسیم بندی حوضه های ایران، حوضهٔ آبریز کویر مرکزی به ۹ زیرحوضهٔ درجه ۳، ۳۰ زیرحوضهٔ درجه ۴، ۴۲ زیرحوضهٔ درجه ۵، ۴۹ زیرحوضهٔ درجه ۶ و ۱۰ زیرحوضهٔ درجه ۷ تقسیم می شود:
