حمام رنان

دانشنامه آزاد فارسی

حمّام رنان
حمّامی واقع در اصفهان. این بنا به دورۀ زندیه منسوب است. بانی حمّام و مسجد و بازار مجاور آن را آقامحمد رنانی، حاکم شهر در دورۀ زندیه، می دانند. این بنا، دو حمّام بزرگ و کوچک را دربرمی گیرد، که هریک از آن ها از سربینه و گرمخانه تشکیل شده اند. این بنا در دورۀ اخیر چندین بار مرمت شد، و طی این مرمت ها، در سربینۀ حمّام بزرگ، تزیینات آهک بُری از زیر لایه های اندود آشکار شد، که با تزیینات آهک بری در حمّام وکیل شیراز قابل قیاس است. سربینۀ حمّام بزرگ، فضایی وسیع و شبستان مانند، با شانزده ستون سنگی است، و برخلاف سربینۀ سایر حمّام ها، سکوها در میانه قرار دارند و عبور از اطراف آن ها صورت می گیرد. حوض مربع شکل میانۀ سکوها با چهارحوض کوچک تر در چهار طرف سکوها در ارتباط است. فضای میان در، که سربینه را به گرمخانه مرتبط می کند، قاعده ای هشت ضلعی دارد. گرمخانه فضایی مستطیل شکل است که چهار ستون در میانه دارد. ورودی خزینه، مقابلِ درگاه ورودیِ گرمخانه قرار دارد، و از گوشۀ گرمخانه به فضای خلوت راه می برد. سربینۀ حمّام کوچک فضایی مربع شکل با چهار ستون در میانه، و سکوهایی در پیرامون آن است. حوضی درمیانۀ سربینه، و سه حوض دیگر درون سکوها قرار دارند. گرمخانۀ این حمّام نیز فضای مربع شکلی است که چهار ستون در میانه دارد. در دوضلع این فضا غرفه هایی با قاعدۀ نیم هشت عقب نشسته است. ورودی حمّام بزرگ، سردری مرتفع با طاق رسمی بندی دارد. تون حمّام و بخش گاورو از دیگر قسمت های این بناست.

پیشنهاد کاربران

«حمام رنان». اصفهان، خیابان اشرفی اصفهانی ( کهن دژ ) ، خیابان مطهری، ابتدای خیابان ابوذر. || کتیبه های تاریخ دار بنا: بر سردر حمام، کتیبه ای مربوط به تعمیرات ۱۳۵۱ش دیده می شود "آلبوم عکس حمام رهنان". بانیان:
...
[مشاهده متن کامل]
معروف است که این حمام همراه با مسجد و بازار مجاور آن را آقا محمد رنانی، حاکم شهر در دورۀ زندیه احداث کرده است "پروندۀ حمام رنان". در کتیبۀ موجود، نام حاج محمدتقی ظهرابی، متولی مخارج تعمیرات و غلامحسین حمدالله، خطّاط کتیبه آمده است "آلبوم عکس حمام رهنان". سیر تحول بنا: این بنا متشکل از دو حمام کوچک و بزرگ است و به دورۀ زندیه منسوب است. در دورۀ معاصر، بنا چندین بار مرمت شده است؛ از جمله، تعمیر سقف سربینه در ۱۳۴۹ش و تعمیر سقف گرم خانۀ حمام بزرگ در ۱۳۵۳ش در این دوره با احداث خیابانی در کنار حمام، بنای مجاور حمام تخریب و بخشی از حمام جوار خیابان با احداث دیواری آجری محافظت و سقف گرم خانۀ حمام کوچک مرمت شد. در همین زمان، با برداشتن لایه های اندود از فضای ورودی سربینۀ حمام بزرگ، آهک بُری با نقوش گل وبوته آشکار و پس از لایه برداری تحکیم و تعمیر شدند. این تزیینات مشابه آهک بُری های حمام وکیل شیراز و از نمونه های جالب هنر دورۀ زندیه است "پروندۀ حمام رنان". نکاتی دربارۀ معماری بنا: هر دو حمام، سربینه و گرم خانه دارند. سربینۀ حمام بزرگ که حدود نیمی از کل مجموعه را در بر گرفته از حیث تزیینات نیز از دیگر فضاهای این مجموعه شاخص تر است. این فضا با شانزده ستون سنگی برخلافِ سربینۀ حمام های دیگر که گنبد بزرگی در میانه دارند، شبیه شبستانی وسیع است که از ترکیب چهارطاقی های مشابه پدید آمده است. در این فضا، برخلافِ دیگر سربینه ها، سکوها در میانه قرار دارند و راه عبور به دور سربینه می گردد. حوض مربع وسط سکوها از چهار طرف امتداد یافته و با شکل چلیپایی خود فضا را به چهار بخش کوچک تر تقسیم کرده است. این بخش ها هریک حوضی کوچک تر در پایان پله های سکوها دارند که برای ورود به سکو باید از داخل آنها گذشت. میان دَر، در حد فاصل سربینه و گرم خانه، به شکل هشتی است و در امتداد محور فرعی گرم خانه، به آن راه دارد. گرم خانه فضایی قاعدۀ مستطیل و با چهار ستون در میانه است، که دو حوض مستطیل شکل در دو سوی آن قرار دارند. در دو انتهای محور اصلی گرم خانه، دو فضای عقب نشسته، چون شاه نشین های گرم خانه اند. مدخل خزینه بر محور فرعی گرم خانه و در برابر ورودی آن نشسته است. خزینه مدخلی هم از سمت خلوتِ گرم خانه دارد. خلوت، فضایی با قاعدۀ هشت ونیم هشت است که از گوشۀ گرم خانه راه دارد. سربینۀ حمامِ کوچک، فضایی با قاعدۀ مربع در میانه دارد که سقف آن بر چهار ستون سنگی استوار است. سکوهایی در چهار طرف این فضا واقع اند که در سه ضلع سربینه به هم مرتبط اند. سکوی ضلع چهارم ( ضلع شمالی ) با قاعده ای نیم هشت جدا نشسته و صورت شاه نشین یافته است. یک حوض هشت ونیم هشت در میانۀ سربینه و سه حوض دیگر بر محورهای این فضا و درون سکوها قرار دارند. در این حمام نیز، میان دَر به شکل هشتی است. گرم خانه که از میان دَر راه دارد، فضایی با قاعدۀ مربع است. چهار ستون در میانۀ این فضا، بخشی مرکزی برای آن پدید آورده اند. با عقب نشستن فضایی با قاعدۀ نیم هشت در یک سوی گرم خانه و عقب نشینی مشابهی در سوی مقابل آن در مدخل خزینه، وجود محوری در این فضا القا می شود. حوضِ مستطیل شکل گرم خانه نیز در مقابل فضای نیم هشت قرار گرفته و آن را شاخص کرده است. ورودی حمام های کوچک و بزرگ در دو ضلع مجموعه قرار دارند. حمام بزرگ سردری مرتفع با سقف کاربندی دارد و دو طاق نما در طرفین این سردر، صورت شاخصی بدان بخشیده اند. گذر جلوی این سردر مسقف بوده و امروزه فقط آثاری از طاق مقابل سردر باقی است. حمام کوچک سردری ساده دارد. فضایی با قاعدۀ شش در پشت این سَردَر واقع است که با دالانی به سربینه راه دارد. تون حمام در ضلع شرقی مجموعه، آب گرم دو حمام را تأمین می کرده است. این فضا امروزه موتورخانۀ حمام شده است. فضایی؛ شامل گاورو، مخزن، و چاه آب در گوشۀ شمالِ شرقی واقع شده که امروزه بی استفاده است. پیش از این، یک گاو در طول این فضا حرکت می کرد و در نتیجه، آب با سطل از چاه به مخزن و سپس از طریق مجراهایی به حوض ها و خزینه های دو حمام می ریخت .

بپرس