[ویکی فقه] حَمّاد راویه، راوی اشعار کهن عرب و شاعر معروف ایرانی تبارِ عرب در قرن اول و دوم هجری بود.
کنیه وی ابوالقاسم است. پدرش شاپور/ هرمز یا به روایتی میسره از اهالی دیلمان بود که پسر عروة بن زید الخیل طائی وی را اسیر کرد و به دخترش لیلی بخشید به همین دلیل مُکنّی به ابولیلی شد. درباره زندگی حماد اطلاعات ناسازگاری وجود دارد. سال تولد وی را برخی منابع ۷۵ و برخی دیگر ۹۵ در کوفه ذکر کرده اند. او را، به دلیل محل تولد و سکونتش، حماد کوفی و به سبب خاستگاهش، حماد دیلمی نامیده اند. ابوالفرج اصفهانی او را از موالی بنی شیبان و یاقوت حموی و ابن خلکان او را از موالی بکربن وائل یا مکنف بن زید الخیل طائی دانسته اند.حماد در کوفه پرورش یافت و در جوانی هم نشین و یار دائمی حماد عجرد و حماد زبرقان بود و این سه تن به حمادون معروف بودند. اینان به همراه مطیع بن الیاس (متوفی ۱۶۶) به بی بند و باری شهرت داشتند، در مجالس عیش و نوش حاضر می شدند و برای هم اشعار هجوآمیز می سرودند. حماد در جوانی دزدی و راهزنی می کرد تا این که شبی اموال کسی را دزدید که در آن دفتری از شعر انصار بود، آنها را خواند، لذت برد و حفظ کرد و پس از آن به دنبال شعر و ادب رفت و راهزنی را رها کرد.
← روایات اغراق آمیزی درباره حافظه حماد
(۱) ابن انباری، نزهة الالباء فی طبقات الادباء، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره (۱۳۸۶/ ۱۹۶۷).(۲) ابن جنّی، الخصائص، چاپ محمدعلی نجار، (قاهره ۱۳۷۲ـ۱۳۷۶/۱۹۵۲ـ ۱۹۵۷)، چاپ افست بیروت.(۳) ابن خلّکان.(۴) ابن سلام جُمَحی، طبقات فحول الشعراء، چاپ محمود محمد شاکر، (قاهره ۱۹۵۲).(۵) ابن قتیبه، الشعروالشعراء، چاپ احمد محمد شاکر، (قاهره) ۱۳۸۶ـ۱۳۸۷/ ۱۹۶۶ـ۱۹۶۷.(۶) ابن ندیم (تهران).(۷) عبدالواحدبن علی ابوالطیب لغوی، مراتب النحویین، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت ۱۴۲۳/۲۰۰۲.(۸) ابوالفرج اصفهانی.(۹) ناصرالدین اسد، مصادرالشعر الجاهلی و قیمتها التاریخیة، بیروت ۱۹۸۸.(۱۰) اریش براونلیش، «فی مسألة صحة الشعرالجاهلی»، در دراسات المستشرقین حول صحة الشعر الجاهلی، ترجمها عن الالمانیة و الانکلیزیة و الفرنسیة عبدالرحمان بدوی، بیروت: دارالعلم للملایین، ۱۹۷۹.(۱۱) کارل بروکلمان، تاریخ الادب العربی، نقله الی العربیة عبدالحلیم نجار، قاهره ۱۹۷۴.(۱۲) عمروبن بحر جاحظ، کتاب الحیوان، چاپ عبدالسلام محمدهارون، مصر (۱۳۸۵ـ۱۳۸۹/ ۱۹۶۵ـ ۱۹۶۹)، چاپ افست بیروت.(۱۳) یحیی وهیب جبوری، المستشرقون و الشعرالجاهلی بین الشک و التوثیق، بیروت ۱۹۹۷.(۱۴) عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، المزهر فی علوم اللغة و انواعها، چاپ محمد احمد جادمولی، علی محمد بجاوی، و محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره.(۱۵) شوقی ضیف، تاریخ الادب العربی، قاهره (۱۹۷۷).(۱۶) صفدی.(۱۷) طه حسین، فی الادب الجاهلی، قاهره ۱۹۶۸.(۱۸) علی بن حسین علم الهدی، امالی المرتضی: غرر الفوائد و درر القلائد، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۷۳/۱۹۵۴.(۱۹) عمر فروخ، تاریخ الادب العربی، بیروت ۱۹۸۵.(۲۰) دیوید سمیوئل مارگلیوث، «نشأة الشعرالعربی»، در دراسات المستشرقین حول صحة الشعرالجاهلی.(۲۱) محمدبن عمران مرزبانی، المُوَشَّح: مآخذ العلماء علی الشعراء فی عِدّة انواع من صناعة الشعر، چاپ علی محمد بجاوی، مصر ۱۹۶۵.(۲۲) یاقوت حموی، معجم الادباء، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳.(۲۳) Regis Blachere, Histoire de la litterature arabe, Paris ۱۹۵۲-۱۹۶۶.(۲۴) Encyclopedia of Arabic literature, ed Julie Scott Meisami and Paul Starkey, London: Routledge, ۱۹۹۸, sv "Hammad al-Rawiya" (by P F Kennedy).(۲۵) EI۲, sv "Hammad al-Rawiya" (by J W Fuck).
کنیه وی ابوالقاسم است. پدرش شاپور/ هرمز یا به روایتی میسره از اهالی دیلمان بود که پسر عروة بن زید الخیل طائی وی را اسیر کرد و به دخترش لیلی بخشید به همین دلیل مُکنّی به ابولیلی شد. درباره زندگی حماد اطلاعات ناسازگاری وجود دارد. سال تولد وی را برخی منابع ۷۵ و برخی دیگر ۹۵ در کوفه ذکر کرده اند. او را، به دلیل محل تولد و سکونتش، حماد کوفی و به سبب خاستگاهش، حماد دیلمی نامیده اند. ابوالفرج اصفهانی او را از موالی بنی شیبان و یاقوت حموی و ابن خلکان او را از موالی بکربن وائل یا مکنف بن زید الخیل طائی دانسته اند.حماد در کوفه پرورش یافت و در جوانی هم نشین و یار دائمی حماد عجرد و حماد زبرقان بود و این سه تن به حمادون معروف بودند. اینان به همراه مطیع بن الیاس (متوفی ۱۶۶) به بی بند و باری شهرت داشتند، در مجالس عیش و نوش حاضر می شدند و برای هم اشعار هجوآمیز می سرودند. حماد در جوانی دزدی و راهزنی می کرد تا این که شبی اموال کسی را دزدید که در آن دفتری از شعر انصار بود، آنها را خواند، لذت برد و حفظ کرد و پس از آن به دنبال شعر و ادب رفت و راهزنی را رها کرد.
← روایات اغراق آمیزی درباره حافظه حماد
(۱) ابن انباری، نزهة الالباء فی طبقات الادباء، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره (۱۳۸۶/ ۱۹۶۷).(۲) ابن جنّی، الخصائص، چاپ محمدعلی نجار، (قاهره ۱۳۷۲ـ۱۳۷۶/۱۹۵۲ـ ۱۹۵۷)، چاپ افست بیروت.(۳) ابن خلّکان.(۴) ابن سلام جُمَحی، طبقات فحول الشعراء، چاپ محمود محمد شاکر، (قاهره ۱۹۵۲).(۵) ابن قتیبه، الشعروالشعراء، چاپ احمد محمد شاکر، (قاهره) ۱۳۸۶ـ۱۳۸۷/ ۱۹۶۶ـ۱۹۶۷.(۶) ابن ندیم (تهران).(۷) عبدالواحدبن علی ابوالطیب لغوی، مراتب النحویین، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت ۱۴۲۳/۲۰۰۲.(۸) ابوالفرج اصفهانی.(۹) ناصرالدین اسد، مصادرالشعر الجاهلی و قیمتها التاریخیة، بیروت ۱۹۸۸.(۱۰) اریش براونلیش، «فی مسألة صحة الشعرالجاهلی»، در دراسات المستشرقین حول صحة الشعر الجاهلی، ترجمها عن الالمانیة و الانکلیزیة و الفرنسیة عبدالرحمان بدوی، بیروت: دارالعلم للملایین، ۱۹۷۹.(۱۱) کارل بروکلمان، تاریخ الادب العربی، نقله الی العربیة عبدالحلیم نجار، قاهره ۱۹۷۴.(۱۲) عمروبن بحر جاحظ، کتاب الحیوان، چاپ عبدالسلام محمدهارون، مصر (۱۳۸۵ـ۱۳۸۹/ ۱۹۶۵ـ ۱۹۶۹)، چاپ افست بیروت.(۱۳) یحیی وهیب جبوری، المستشرقون و الشعرالجاهلی بین الشک و التوثیق، بیروت ۱۹۹۷.(۱۴) عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، المزهر فی علوم اللغة و انواعها، چاپ محمد احمد جادمولی، علی محمد بجاوی، و محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره.(۱۵) شوقی ضیف، تاریخ الادب العربی، قاهره (۱۹۷۷).(۱۶) صفدی.(۱۷) طه حسین، فی الادب الجاهلی، قاهره ۱۹۶۸.(۱۸) علی بن حسین علم الهدی، امالی المرتضی: غرر الفوائد و درر القلائد، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۷۳/۱۹۵۴.(۱۹) عمر فروخ، تاریخ الادب العربی، بیروت ۱۹۸۵.(۲۰) دیوید سمیوئل مارگلیوث، «نشأة الشعرالعربی»، در دراسات المستشرقین حول صحة الشعرالجاهلی.(۲۱) محمدبن عمران مرزبانی، المُوَشَّح: مآخذ العلماء علی الشعراء فی عِدّة انواع من صناعة الشعر، چاپ علی محمد بجاوی، مصر ۱۹۶۵.(۲۲) یاقوت حموی، معجم الادباء، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۹۳.(۲۳) Regis Blachere, Histoire de la litterature arabe, Paris ۱۹۵۲-۱۹۶۶.(۲۴) Encyclopedia of Arabic literature, ed Julie Scott Meisami and Paul Starkey, London: Routledge, ۱۹۹۸, sv "Hammad al-Rawiya" (by P F Kennedy).(۲۵) EI۲, sv "Hammad al-Rawiya" (by J W Fuck).
wikifeqh: حماد_راویه