[ویکی فقه] حلل الموشیة. حُلَل المَوْشِیَّة، کتابی به عربی درباره تاریخ شهر مراکش، مغرب و اندلس، از نویسنده ای ناشناخته است و نام کامل آن الحلل الموشیَّة فی ذکر الأخبار المراکشیَّة است.
الحلل الموشیة (جامه های نگارین) به رغم حجم اندک، دربردارنده مطالب تاریخی ارزنده ای درباره دولتهای مرابطون ، موحدون و مرینیان در مغرب و اندلس است. نویسنده در آغاز و پایان کتاب سلطان غنی باللّه (حک: ۷۵۵ـ۷۶۰، ۷۶۳ـ۷۹۳)، از فرمانروایان بنونصر ، را ستوده است و همین مطلب، این ظن را تقویت می کند که وی اندلسی بوده و در دربار این سلطان مقام مهمی داشته است. تألیف این کتاب به تشویق و دستور سلطان غنی صورت گرفت. پناهندگی لسان الدین ابن خطیب ، وزیر غنی باللّه، به دربار مرینیان مغرب و خودداری ایشان از بازپس دادن او، خشم غنی باللّه را برانگیخت که دخالت وی را در امور مغرب، حتی پس از قتل لسان الدین در ۷۷۶، در پی داشت، به گونه ای که غنی باللّه کوشید به دو دستگیها و فتنه های داخلی در مغرب دامن زند. به نظر مصححانِ کتاب، تألیف الحلل الموشیة نیز به همین منظور بوده است، اما معلوم نیست غنی باللّه چگونه می خواسته است با بهره برداری از این کتاب، به اهداف خویش دست یابد. هنگام تألیف کتاب (۷۸۳)، شهر مراکش در محاصره لشکریان احمدبن أبی سالم مرینی بود و سرانجام، با کشته شدن رقیب او عبدالرحمان بن علی مرینی ، که با تحریک و حمایت غنی به حکومت مراکش دست یافته بود، شهر پس از نُه ماه محاصره، گشوده شد. نویسنده کتاب که نمی خواسته در مناقشه های سیاسی دخالت کند، احتمالا به سبب مشکلاتی، نام خویش را به عنوان مؤلف پنهان کرده است. برخی، همچون ناشران چاپِ نخست کتاب، لسان الدین ابن خطیب را نویسنده آن دانسته اند و مقدمه استوار و ادیبانه کتاب نیز این نظر را تقویت کرده است. در نسخه پاریس و نسخه ای که در اختیار خاورشناس اسپانیایی، گایانگوس، قرار داشته، ابن بطوطه (متوفی ۷۷۸) نویسنده الحلل الموشیة دانسته شده است، اما با توجه به این که نویسنده تاریخ تألیف را ۷۸۳ ثبت کرده و نیز با توجه به مطالبی از کتاب که مشتمل بر حوادث سالهای پس از درگذشت لسان الدین و ابن بطوطه است، این ادعاها مردود است. گایانگوس نیز اذعان داشته که پذیرش این که ابن بطوطه نویسنده الحلل الموشیه بوده، بسیار دشوار است. عَلوش، پژوهشگر یهودی مغربی، در مقدمه چاپ دوم کتاب، براساس گفته دو تن از مورخان متأخر، مؤلف کتاب را ابوعبداللّه محمدبن ابی العلاءبن سِماک مالِقی دانسته است. این دو مورخ عبارت اند از: ابوالربیع سلیمان حوات (متوفی ۱۲۳۱)، مؤلف مغربی کتاب الروضة المقصودة و الحلل الممدودة فی مآثر بنی سودة ، و ابوعبداللّه محمدبن محمد مشهور به ابن موقِّت (متوفی ۱۳۶۹)، که در میان منابع کتاب خویش، السعادة الأبدیة فی التعریف بمشاهیر الحضرة المراکشیة، ابن سماک مالقی را مؤلف الحلل الموشیة خوانده است. ابن موقت به منبع مورد استفاده اش اشاره ای نکرده است و احتمال دارد از نسخه های خطی دیگری آگاهی داشته که تاکنون به دست محققان نرسیده است.
الحلل الموشیة (جامه های نگارین) به رغم حجم اندک، دربردارنده مطالب تاریخی ارزنده ای درباره دولتهای مرابطون ، موحدون و مرینیان در مغرب و اندلس است. نویسنده در آغاز و پایان کتاب سلطان غنی باللّه (حک: ۷۵۵ـ۷۶۰، ۷۶۳ـ۷۹۳)، از فرمانروایان بنونصر ، را ستوده است و همین مطلب، این ظن را تقویت می کند که وی اندلسی بوده و در دربار این سلطان مقام مهمی داشته است. تألیف این کتاب به تشویق و دستور سلطان غنی صورت گرفت. پناهندگی لسان الدین ابن خطیب ، وزیر غنی باللّه، به دربار مرینیان مغرب و خودداری ایشان از بازپس دادن او، خشم غنی باللّه را برانگیخت که دخالت وی را در امور مغرب، حتی پس از قتل لسان الدین در ۷۷۶، در پی داشت، به گونه ای که غنی باللّه کوشید به دو دستگیها و فتنه های داخلی در مغرب دامن زند. به نظر مصححانِ کتاب، تألیف الحلل الموشیة نیز به همین منظور بوده است، اما معلوم نیست غنی باللّه چگونه می خواسته است با بهره برداری از این کتاب، به اهداف خویش دست یابد. هنگام تألیف کتاب (۷۸۳)، شهر مراکش در محاصره لشکریان احمدبن أبی سالم مرینی بود و سرانجام، با کشته شدن رقیب او عبدالرحمان بن علی مرینی ، که با تحریک و حمایت غنی به حکومت مراکش دست یافته بود، شهر پس از نُه ماه محاصره، گشوده شد. نویسنده کتاب که نمی خواسته در مناقشه های سیاسی دخالت کند، احتمالا به سبب مشکلاتی، نام خویش را به عنوان مؤلف پنهان کرده است. برخی، همچون ناشران چاپِ نخست کتاب، لسان الدین ابن خطیب را نویسنده آن دانسته اند و مقدمه استوار و ادیبانه کتاب نیز این نظر را تقویت کرده است. در نسخه پاریس و نسخه ای که در اختیار خاورشناس اسپانیایی، گایانگوس، قرار داشته، ابن بطوطه (متوفی ۷۷۸) نویسنده الحلل الموشیة دانسته شده است، اما با توجه به این که نویسنده تاریخ تألیف را ۷۸۳ ثبت کرده و نیز با توجه به مطالبی از کتاب که مشتمل بر حوادث سالهای پس از درگذشت لسان الدین و ابن بطوطه است، این ادعاها مردود است. گایانگوس نیز اذعان داشته که پذیرش این که ابن بطوطه نویسنده الحلل الموشیه بوده، بسیار دشوار است. عَلوش، پژوهشگر یهودی مغربی، در مقدمه چاپ دوم کتاب، براساس گفته دو تن از مورخان متأخر، مؤلف کتاب را ابوعبداللّه محمدبن ابی العلاءبن سِماک مالِقی دانسته است. این دو مورخ عبارت اند از: ابوالربیع سلیمان حوات (متوفی ۱۲۳۱)، مؤلف مغربی کتاب الروضة المقصودة و الحلل الممدودة فی مآثر بنی سودة ، و ابوعبداللّه محمدبن محمد مشهور به ابن موقِّت (متوفی ۱۳۶۹)، که در میان منابع کتاب خویش، السعادة الأبدیة فی التعریف بمشاهیر الحضرة المراکشیة، ابن سماک مالقی را مؤلف الحلل الموشیة خوانده است. ابن موقت به منبع مورد استفاده اش اشاره ای نکرده است و احتمال دارد از نسخه های خطی دیگری آگاهی داشته که تاکنون به دست محققان نرسیده است.
[ویکی فقه] حُلَل المَوْشِیَّة، کتابی به عربی درباره تاریخ شهر مراکش، مغرب و اندلس، از نویسنده ای ناشناخته است و نام کامل آن الحلل الموشیَّة فی ذکر الأخبار المراکشیَّة است.
الحلل الموشیة (جامه های نگارین) به رغم حجم اندک، دربردارنده مطالب تاریخی ارزنده ای درباره دولتهای مرابطون ، موحدون و مرینیان در مغرب و اندلس است. نویسنده در آغاز و پایان کتاب سلطان غنی باللّه (حک: ۷۵۵ـ۷۶۰، ۷۶۳ـ۷۹۳)، از فرمانروایان بنونصر ، را ستوده است و همین مطلب، این ظن را تقویت می کند که وی اندلسی بوده و در دربار این سلطان مقام مهمی داشته است. تألیف این کتاب به تشویق و دستور سلطان غنی صورت گرفت. پناهندگی لسان الدین ابن خطیب ، وزیر غنی باللّه، به دربار مرینیان مغرب و خودداری ایشان از بازپس دادن او، خشم غنی باللّه را برانگیخت که دخالت وی را در امور مغرب، حتی پس از قتل لسان الدین در ۷۷۶، در پی داشت، به گونه ای که غنی باللّه کوشید به دو دستگیها و فتنه های داخلی در مغرب دامن زند. به نظر مصححانِ کتاب، تألیف الحلل الموشیة نیز به همین منظور بوده است، اما معلوم نیست غنی باللّه چگونه می خواسته است با بهره برداری از این کتاب، به اهداف خویش دست یابد. هنگام تألیف کتاب (۷۸۳)، شهر مراکش در محاصره لشکریان احمدبن أبی سالم مرینی بود و سرانجام، با کشته شدن رقیب او عبدالرحمان بن علی مرینی ، که با تحریک و حمایت غنی به حکومت مراکش دست یافته بود، شهر پس از نُه ماه محاصره، گشوده شد. نویسنده کتاب که نمی خواسته در مناقشه های سیاسی دخالت کند، احتمالا به سبب مشکلاتی، نام خویش را به عنوان مؤلف پنهان کرده است. برخی، همچون ناشران چاپِ نخست کتاب، لسان الدین ابن خطیب را نویسنده آن دانسته اند و مقدمه استوار و ادیبانه کتاب نیز این نظر را تقویت کرده است. در نسخه پاریس و نسخه ای که در اختیار خاورشناس اسپانیایی، گایانگوس، قرار داشته، ابن بطوطه (متوفی ۷۷۸) نویسنده الحلل الموشیة دانسته شده است، اما با توجه به این که نویسنده تاریخ تألیف را ۷۸۳ ثبت کرده و نیز با توجه به مطالبی از کتاب که مشتمل بر حوادث سالهای پس از درگذشت لسان الدین و ابن بطوطه است، این ادعاها مردود است. گایانگوس نیز اذعان داشته که پذیرش این که ابن بطوطه نویسنده الحلل الموشیه بوده، بسیار دشوار است. عَلوش، پژوهشگر یهودی مغربی، در مقدمه چاپ دوم کتاب، براساس گفته دو تن از مورخان متأخر، مؤلف کتاب را ابوعبداللّه محمدبن ابی العلاءبن سِماک مالِقی دانسته است. این دو مورخ عبارت اند از: ابوالربیع سلیمان حوات (متوفی ۱۲۳۱)، مؤلف مغربی کتاب الروضة المقصودة و الحلل الممدودة فی مآثر بنی سودة ، و ابوعبداللّه محمدبن محمد مشهور به ابن موقِّت (متوفی ۱۳۶۹)، که در میان منابع کتاب خویش، السعادة الأبدیة فی التعریف بمشاهیر الحضرة المراکشیة، ابن سماک مالقی را مؤلف الحلل الموشیة خوانده است. ابن موقت به منبع مورد استفاده اش اشاره ای نکرده است و احتمال دارد از نسخه های خطی دیگری آگاهی داشته که تاکنون به دست محققان نرسیده است.
← انگیزه تالیف
(۱) میکله آماری، المکتبة العربیة الصقلیة: نصوص فی التاریخ و البلدان و التراجم و المراجع، لایپزیگ ۱۸۵۷، چاپ افست بغداد.(۲) ابن ابی زرع، الأنیس المطرب بروض القرطاس فی اخبار ملوک المغرب و تاریخ مدینة فاس، رباط ۱۹۷۲.(۳) ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون.(۴) ابن سوده، دلیل مؤرّخ المغرب الأقصی، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۷.(۵) ابن موقت، السعادة الأبدیة فی التعریف بمشاهیر الحضرة المراکشیة، چاپ حسن جلاب و احمد متفکر، مراکش ۱۴۲۳/۲۰۰۲.(۶) ابی الربیع سلیمان حوات، الروضة المقصودة و الحلل الممدودة فی مآثر بنی سودة، چاپ عبدالعزیز تیلانی، فاس ۱۴۱۵/۱۹۹۴.(۷) عبدالرحمان عطبه، مع المکتبة العربیّة: دراسة فی أمّهات المصادر و المراجع المتّصلة بالتراث، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴.(۸) فاطمه محمد محجوب، الموسوعة الذهبیة للعوم الاسلامیة، ج ۱۴، قاهره: دارالغد العربی.(۹) کتاب الحُلَل المَوْشِیَّة فی ذکر الاخبار المراکشیة، لمؤلف اندلسی من اهل القرن الثامن الهجری، چاپ سهیل زکار و عبدالقادر زمامه، دارالبیضاء ۱۳۹۹/۱۹۷۹.(۱۰) طاهر احمد مکی، «الحلل الموشیة فی الاخبار المراکشیة»، حولیّات کلیة دارالعلوم، ش ۵ (۱۹۷۴ـ۱۹۷۵).(۱۱) احمدبن خالد ناصری، کتاب الاستقصا لاخبار دول المغرب الاقصی، چاپ احمد (بن جعفر) ناصری، دارالبیضاء ۲۰۰۱ـ ۲۰۰۵.(۱۲) Carl Brockelmann, Geschichte der arabischen Litteratur, Leiden ۱۹۴۳-۱۹۴۹, Supplementband, ۱۹۳۷-۱۹۴۲.(۱۳) Ahmad b Muhammad Makkari, The history of the Mohammedan dynasties in Spain, tr Pascual de Gayangos, London ۱۸۴۰, repr ۲۰۰۲.
الحلل الموشیة (جامه های نگارین) به رغم حجم اندک، دربردارنده مطالب تاریخی ارزنده ای درباره دولتهای مرابطون ، موحدون و مرینیان در مغرب و اندلس است. نویسنده در آغاز و پایان کتاب سلطان غنی باللّه (حک: ۷۵۵ـ۷۶۰، ۷۶۳ـ۷۹۳)، از فرمانروایان بنونصر ، را ستوده است و همین مطلب، این ظن را تقویت می کند که وی اندلسی بوده و در دربار این سلطان مقام مهمی داشته است. تألیف این کتاب به تشویق و دستور سلطان غنی صورت گرفت. پناهندگی لسان الدین ابن خطیب ، وزیر غنی باللّه، به دربار مرینیان مغرب و خودداری ایشان از بازپس دادن او، خشم غنی باللّه را برانگیخت که دخالت وی را در امور مغرب، حتی پس از قتل لسان الدین در ۷۷۶، در پی داشت، به گونه ای که غنی باللّه کوشید به دو دستگیها و فتنه های داخلی در مغرب دامن زند. به نظر مصححانِ کتاب، تألیف الحلل الموشیة نیز به همین منظور بوده است، اما معلوم نیست غنی باللّه چگونه می خواسته است با بهره برداری از این کتاب، به اهداف خویش دست یابد. هنگام تألیف کتاب (۷۸۳)، شهر مراکش در محاصره لشکریان احمدبن أبی سالم مرینی بود و سرانجام، با کشته شدن رقیب او عبدالرحمان بن علی مرینی ، که با تحریک و حمایت غنی به حکومت مراکش دست یافته بود، شهر پس از نُه ماه محاصره، گشوده شد. نویسنده کتاب که نمی خواسته در مناقشه های سیاسی دخالت کند، احتمالا به سبب مشکلاتی، نام خویش را به عنوان مؤلف پنهان کرده است. برخی، همچون ناشران چاپِ نخست کتاب، لسان الدین ابن خطیب را نویسنده آن دانسته اند و مقدمه استوار و ادیبانه کتاب نیز این نظر را تقویت کرده است. در نسخه پاریس و نسخه ای که در اختیار خاورشناس اسپانیایی، گایانگوس، قرار داشته، ابن بطوطه (متوفی ۷۷۸) نویسنده الحلل الموشیة دانسته شده است، اما با توجه به این که نویسنده تاریخ تألیف را ۷۸۳ ثبت کرده و نیز با توجه به مطالبی از کتاب که مشتمل بر حوادث سالهای پس از درگذشت لسان الدین و ابن بطوطه است، این ادعاها مردود است. گایانگوس نیز اذعان داشته که پذیرش این که ابن بطوطه نویسنده الحلل الموشیه بوده، بسیار دشوار است. عَلوش، پژوهشگر یهودی مغربی، در مقدمه چاپ دوم کتاب، براساس گفته دو تن از مورخان متأخر، مؤلف کتاب را ابوعبداللّه محمدبن ابی العلاءبن سِماک مالِقی دانسته است. این دو مورخ عبارت اند از: ابوالربیع سلیمان حوات (متوفی ۱۲۳۱)، مؤلف مغربی کتاب الروضة المقصودة و الحلل الممدودة فی مآثر بنی سودة ، و ابوعبداللّه محمدبن محمد مشهور به ابن موقِّت (متوفی ۱۳۶۹)، که در میان منابع کتاب خویش، السعادة الأبدیة فی التعریف بمشاهیر الحضرة المراکشیة، ابن سماک مالقی را مؤلف الحلل الموشیة خوانده است. ابن موقت به منبع مورد استفاده اش اشاره ای نکرده است و احتمال دارد از نسخه های خطی دیگری آگاهی داشته که تاکنون به دست محققان نرسیده است.
← انگیزه تالیف
(۱) میکله آماری، المکتبة العربیة الصقلیة: نصوص فی التاریخ و البلدان و التراجم و المراجع، لایپزیگ ۱۸۵۷، چاپ افست بغداد.(۲) ابن ابی زرع، الأنیس المطرب بروض القرطاس فی اخبار ملوک المغرب و تاریخ مدینة فاس، رباط ۱۹۷۲.(۳) ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون.(۴) ابن سوده، دلیل مؤرّخ المغرب الأقصی، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۷.(۵) ابن موقت، السعادة الأبدیة فی التعریف بمشاهیر الحضرة المراکشیة، چاپ حسن جلاب و احمد متفکر، مراکش ۱۴۲۳/۲۰۰۲.(۶) ابی الربیع سلیمان حوات، الروضة المقصودة و الحلل الممدودة فی مآثر بنی سودة، چاپ عبدالعزیز تیلانی، فاس ۱۴۱۵/۱۹۹۴.(۷) عبدالرحمان عطبه، مع المکتبة العربیّة: دراسة فی أمّهات المصادر و المراجع المتّصلة بالتراث، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴.(۸) فاطمه محمد محجوب، الموسوعة الذهبیة للعوم الاسلامیة، ج ۱۴، قاهره: دارالغد العربی.(۹) کتاب الحُلَل المَوْشِیَّة فی ذکر الاخبار المراکشیة، لمؤلف اندلسی من اهل القرن الثامن الهجری، چاپ سهیل زکار و عبدالقادر زمامه، دارالبیضاء ۱۳۹۹/۱۹۷۹.(۱۰) طاهر احمد مکی، «الحلل الموشیة فی الاخبار المراکشیة»، حولیّات کلیة دارالعلوم، ش ۵ (۱۹۷۴ـ۱۹۷۵).(۱۱) احمدبن خالد ناصری، کتاب الاستقصا لاخبار دول المغرب الاقصی، چاپ احمد (بن جعفر) ناصری، دارالبیضاء ۲۰۰۱ـ ۲۰۰۵.(۱۲) Carl Brockelmann, Geschichte der arabischen Litteratur, Leiden ۱۹۴۳-۱۹۴۹, Supplementband, ۱۹۳۷-۱۹۴۲.(۱۳) Ahmad b Muhammad Makkari, The history of the Mohammedan dynasties in Spain, tr Pascual de Gayangos, London ۱۸۴۰, repr ۲۰۰۲.
wikifeqh: حلل_الموشیة