[ویکی فقه] حلقه، عنوان واحدی از سواره نظام در دوره های ایوبیان و ممالیک بود.
درباره سبب نام گذاری این واحد نظامی از منابع تاریخی مطلب صریحی به دست نمی آید؛ اما از میان احتمالهایی که پژوهشگران تاریخ مطرح کرده اند، و با توجه به نخستین روایات تاریخی به جامانده، به نظر می رسد نحوه آرایش این دسته از نظامیان که در هنگام نبرد، حلقه وار سلطان یا فرمانده را احاطه می کردند، درباره وجه تسمیه مقبول تر باشد هر چند این نظر که آنان هسته اصلی محاصره کننده دشمن در جنگها بودند و ازاین رو حلقه نامیده می شدند نیز درخور تأمل است. درباره تاریخ دقیق تشکیل این واحد نظامی، اطلاعی در دست نیست، اما نخستین گزارش درباره حضور حلقه در سپاه، به دوره ایوبیان در لشکرکشی شمس الدین تورانشاه، برادر صلاح الدین ، به یمن در ۵۶۹ بازمی گردد. در زمان صلاح الدین، ظاهراً حلقه از برگزیدگان لشکر تشکیل می شد که در قلب سپاه می جنگیدند و بیشتر «حلقه خاصه» یا «حلقه سلطانی» خوانده می شدند. این گروه در پیروزیهای صلاح الدین، به ویژه در جنگهای صلیبی ، نقش مهمی داشتند. ابن اثیر از حلقه خاصه صلاح الدین و جنگاوری و سرسختی آن ها در فتح برزیه و نیز محاصره عکّا و کَرَک سخن گفته است. به گزارش ابن اثیر، حلقه خاصه تنها گروهی بود که پس از پایان چندین نبرد با صلیبیان در ۵۸۳ و بازگشت لشکریان به شهرهای خود، همراه صلاح الدین در عکّا باقی ماند.
← لقه در زمان جانشینان صلاح الدین
(۱) ابن اثیر، الکامل فی التاریخ.(۲) ابن تغری بردی، المنهل الصافی، چاپ محمد محمدامین، قاهره ۱۹۸۴.(۳) ابن تغری بردی، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهره، قاهره ۱۳۸۳-۱۳۹۲/ ۱۹۶۳ـ۱۹۷۲.(۴) ابن شاهین، کتاب زبدة کشف الممالک.(۵) ابن شداد، النوادر السلطانیة و المحاسن الیوسفیة، او، سیرة صلاح الدین.(۶) عبدالرحمان بن اسماعیل ابوشامه، الروضتین فی اخبار الدولتین النوریة و الصلاحیة.(۷) بیبرس منصوری، کتاب التحفة الملوکیّة فی الدّولة الترکیّة.(۸) عصام شبارو، السلاطین فی المشرق العربی: معالم دورهم السیاسی و الحضاری، الممالیک.(۹) شمس الدین شجاعی، تاریخ الملک الناصر محمدبن قلاوون الصالحی و اولاده.(۱۰) سیدالباز عرینی، الممالیک.(۱۱) قلقشندی، صبح الاعشی.(۱۲) محسن محمد حسین، الجیش الایوبی فی عهد صلاح الدین.(۱۳) احمدبن علی مقریزی، السلوک لمعرفة دول الملوک، چاپ محمد عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۷.(۱۴) احمدبن علی مقریزی، کتاب الخطط المقریزیة، مصر ۱۳۲۵.(۱۵) David Ayalon, Gunpowder and firearms in the Mamluk kingdom: a challenge to a mediaeval society, Guildford (c ۱۹۷۸).(۱۶) EI۲, sv Halka" (by D Ayalon).(۱۷) A N Poliak, Feudalism in Egypt, Syria, Palestine, and the Lebanon: ۱۲۵۰-۱۹۰۰, Philadelphia ۱۹۷۷.
درباره سبب نام گذاری این واحد نظامی از منابع تاریخی مطلب صریحی به دست نمی آید؛ اما از میان احتمالهایی که پژوهشگران تاریخ مطرح کرده اند، و با توجه به نخستین روایات تاریخی به جامانده، به نظر می رسد نحوه آرایش این دسته از نظامیان که در هنگام نبرد، حلقه وار سلطان یا فرمانده را احاطه می کردند، درباره وجه تسمیه مقبول تر باشد هر چند این نظر که آنان هسته اصلی محاصره کننده دشمن در جنگها بودند و ازاین رو حلقه نامیده می شدند نیز درخور تأمل است. درباره تاریخ دقیق تشکیل این واحد نظامی، اطلاعی در دست نیست، اما نخستین گزارش درباره حضور حلقه در سپاه، به دوره ایوبیان در لشکرکشی شمس الدین تورانشاه، برادر صلاح الدین ، به یمن در ۵۶۹ بازمی گردد. در زمان صلاح الدین، ظاهراً حلقه از برگزیدگان لشکر تشکیل می شد که در قلب سپاه می جنگیدند و بیشتر «حلقه خاصه» یا «حلقه سلطانی» خوانده می شدند. این گروه در پیروزیهای صلاح الدین، به ویژه در جنگهای صلیبی ، نقش مهمی داشتند. ابن اثیر از حلقه خاصه صلاح الدین و جنگاوری و سرسختی آن ها در فتح برزیه و نیز محاصره عکّا و کَرَک سخن گفته است. به گزارش ابن اثیر، حلقه خاصه تنها گروهی بود که پس از پایان چندین نبرد با صلیبیان در ۵۸۳ و بازگشت لشکریان به شهرهای خود، همراه صلاح الدین در عکّا باقی ماند.
← لقه در زمان جانشینان صلاح الدین
(۱) ابن اثیر، الکامل فی التاریخ.(۲) ابن تغری بردی، المنهل الصافی، چاپ محمد محمدامین، قاهره ۱۹۸۴.(۳) ابن تغری بردی، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهره، قاهره ۱۳۸۳-۱۳۹۲/ ۱۹۶۳ـ۱۹۷۲.(۴) ابن شاهین، کتاب زبدة کشف الممالک.(۵) ابن شداد، النوادر السلطانیة و المحاسن الیوسفیة، او، سیرة صلاح الدین.(۶) عبدالرحمان بن اسماعیل ابوشامه، الروضتین فی اخبار الدولتین النوریة و الصلاحیة.(۷) بیبرس منصوری، کتاب التحفة الملوکیّة فی الدّولة الترکیّة.(۸) عصام شبارو، السلاطین فی المشرق العربی: معالم دورهم السیاسی و الحضاری، الممالیک.(۹) شمس الدین شجاعی، تاریخ الملک الناصر محمدبن قلاوون الصالحی و اولاده.(۱۰) سیدالباز عرینی، الممالیک.(۱۱) قلقشندی، صبح الاعشی.(۱۲) محسن محمد حسین، الجیش الایوبی فی عهد صلاح الدین.(۱۳) احمدبن علی مقریزی، السلوک لمعرفة دول الملوک، چاپ محمد عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۷.(۱۴) احمدبن علی مقریزی، کتاب الخطط المقریزیة، مصر ۱۳۲۵.(۱۵) David Ayalon, Gunpowder and firearms in the Mamluk kingdom: a challenge to a mediaeval society, Guildford (c ۱۹۷۸).(۱۶) EI۲, sv Halka" (by D Ayalon).(۱۷) A N Poliak, Feudalism in Egypt, Syria, Palestine, and the Lebanon: ۱۲۵۰-۱۹۰۰, Philadelphia ۱۹۷۷.
wikifeqh: حلقه_سواره_نظام