حقیقت نسخ

[ویکی فقه] حقیقت نسخ به فقدان مقتضی استمرار در دلیل منسوخ اطلاق می شود.
در این که آیا حقیقت نسخ، رفع حکم است یا دفع آن، اختلاف وجود دارد؛ برخی، مانند مرحوم « آخوند خراسانی » اعتقاد دارند « نسخ » به حسب ظاهر و مقام اثبات، رفع و برداشتن یک حکم ثابت است، به گونه ای که اگر دلیل ناسخ مانع نمی شد، دلیل اول اقتضای ثبات و استمرار داشت؛ اما در حقیقت و به حسب مقام ثبوت ، «نسخ» دفع حکم است نه رفع آن؛ یعنی دلیل اول دیگر بیش از این زمان ، اقتضای ثبوت و استمرار نداشت. این عده اعتقاد دارند نسخ در حقیقت، نوعی از تخصیص است، هر چند تخصیص در مورد افراد و نسخ در مورد زمان می باشد.
دو مطلب در معنای نسخ
بنابراین، معنای نسخ این است که حکمی در شرع ثابت بوده و مکلف به حسب ظاهر و اطلاق دلیل آن، تصور می کرده که این حکم استمرار دارد، اما در این جا دو مطلب وجود دارد:۱. مولا با دلیل ناسخ ، آن چه را که مورد تخیل و اعتقاد مکلف بوده ابطال و آن اطلاق زمانی را مقید نموده است؛۲. اگر کسی به مولا اشکال کند که چرا از روز اول این مسئله را بیان نکردی، در جواب می گوید: مصلحت اقتضا نمی کرد از روز اول بگویم که حکم مثلا فقط تا ده سال ثابت است؛ یعنی مصلحت در این بود که در مقام بیان حکم نیز، آن را به صورت اطلاق استمراری مطرح کنم.