حقوق معلم و متعلم

[ویکی فقه] علم نور و روشنائی و معلّم تاباننده این نور در تاریکی دل مشتاقان معرفت است که در راه رسیدن به حقیقت قدم بر می دارند و از این رو از جایگاهی بس بلند و رفیع برخوردار می باشد. هر یک از معلم و متعلم در دیدگاه اسلام، دارای حقوقی هستند که بدان ها اشاره می شود:
در مکتب متعالی اسلام که اولین معلم آن ذات باری تعالی و اولین دانش آموزش حضرت ختمی مرتبت پیامبر مکرّم اسلام (صلی الله علیه وآله وسلّم) است، مقامی بس متعالی برای معلّم در نظر گرفته شده تا آن جا که پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله وسلّم) فرموده اند: «من تَعلَّمتَ منه حرفاً صِرْتَ لهُ عبداً؛ از هر کسی حرفی آموختی بنده او می گردی.» گویا بعد از حضرت حقّ (جلّ و علا) آنانی که شایستگی مولی بودن برای بشر را دارند و انسان باید در مقابل شان سر تعظیم فرود آورده و خاضع باشد معلّمانند، که اولین و بالاترین معلمین بشر انبیاء عظام و اوصیاء مکرّم شان می باشند، آنان که با تحمل تمام سختی ها از همه چیز خود گذشتند تا بشر را از خواب غفلت بیدار و از گرداب جهل و نادانی رهائی بخشند. از طرف دیگر جوینده علم و فراگیرنده دانش نیز دارای مقامی بس عظیم است تا جائی که به فرموده نبی مکرّم اسلام (صلی الله علیه وآله وسلّم) فرشتگان بال های خود را هم چون فرش به زیر پای طالب علم پهن می کنند و با شور و شعفی توصیف نشدنی او را احاطه می نمایند. حال با توجه به مقام و منزلت معلّم و متعلّم (دانشجو و دانش آموز) هر کدام از حقوقی برخوردارند و این جایگاه موجب می گردد که بر دوش هر یک نسبت به یکدیگر و دیگران نسبت به آنها وظائفی نهاده شود، که با توجه به کلام معصومین (علیهم السّلام) به بیان آن می پردازیم.
مراد از واژه حقّ
قبل از ورود به بحث لازم است توضیح کوتاهی درباره مراد از واژه «حقّ» داده شود. «حقّ» دارای یک مفهوم حقوقی است به معنای این که: «امری اعتباری که به نفع کسی بر عهده دیگری وضع می شود و مستلزم الزام و تکلیف است.» «حق» در این معنی یک حکم حقوقی است و ضامن اجرائی بیرونی را می طلبد و مربوط به تامین مصالح دنیوی افراد جامعه است، ولی مراد از «حقّ» در این بحث مفهوم حقوقی آن نیست، بلکه منظور مفهوم اخلاقی آن می باشد و مراد از آن وظائفی است که اخلاق و وجدان درونی انسان ها حکم می کند که نسبت به معلّم به جا آورند، که این احکام صرفاً ضامن اجرای درونی می خواهد و هدف در آنها تامین مصالح معنوی انسان و رساندن انسان به کمال و قرب الهی است.
حقوق معلّم
۱. آموزگار به منزله مولای انسان: پیامبر اکرم (صلّی الله علیه وآله) فرمودند: هر کس به شخصی مساله ای بیاموزد، مالکش می گردد. گفته شد: آیا حقّ خرید و فروش او را هم دارد؟ حضرت فرمودند: نه، بلکه امر و نهی می نماید. یعنی دانش آموختگان باید مطیع اوامر و نواهی معلّمان باشد.۲. فروتنی در برابر معلّم: پیامبر اکرم (صلّی الله علیه وآله) فرمودند: «در برابر دانشمند فروتنی کنید و او را بالا ببرید...».
← حقوق معلّم در رساله حقوق
...