حقوق جزا

رشته ای از حقوق عمومی که افعال و ترک افعالی که موجب اختلال در نظم عمومی و جرم نامیده می شود را تعریف، و برای آن ها مجازات یا واکنش های قانونی مناسب تعیین می کند. حقوق جزا به دو شاخۀ حقوق جزای عمومی و حقوق جزای خصوصی تقسیم می شود. حقوق جزای عمومی، مسائل عام حقوق جزا، ازجمله تعریف جرم، شرایط مجازات و اقدامات تأمینی، مسئولیت جزایی، علل تشدیدکنندۀ مجازات و یا کیفیات مخفّفۀ آن را مطرح می کند. در مقابل، حقوق جزای خصوصی به طبقه بندی، تنظیم و تفکیک عناصر تشکیل دهندۀ هر یک از جرایم به طور جداگانه و مجازات مربوط به آن ها می پردازد. از مادۀ ۱ تا ۶۲ قانون مجازات اسلامی به حقوق جزای عمومی، و از مادۀ ۶۳ به بعد به حقوق جزای خصوصی اختصاص دارد. به موجب مادۀ ۳ قانون مجازات اسلامی، قوانین جزایی دربارۀ کلیۀ کسانی که در قلمرو حاکمیت زمینی، دریایی و هوایی جمهوری اسلامی ایران مرتکب جرم شوند، اعمال می شود، مگر آن که به موجب قانون ترتیب دیگری مقرر شده باشد. مجازات های مقرر در نظام جزایی ایران عبارت اند از حدود، قصاص، دیات، تعزیرات و مجازات های بازدارنده.