حسین خیرخواه با نام واقعی حسین سلطانی ( زاده ۱۲۸۸ – درگذشته ۳۰ بهمن ۱۳۴۱ ) بازیگر و کارگردان تئاتر پیشروی ایران بود.
حسین خیرخواه در ۱۲۸۸ در تهران زاده شد. در هفده سالگی به همراه همشاگردی دیگرش، صادق بهرامی در ۱۳۰۵ خورشیدی راهی کمدی ایران شد. آغاز فعالیت تئاتری خیرخواه از شرکت در دسته های آماتوری تئاتر بود. پس از این دوره برای اولین بار بعنوان بازیگر حرفه ای در جمعیت تئآتر ال اخوان شروع بکار می کند. سپس با کرمانشاهی همکاری داشته و بالاخره در مدت کوتاهی میان هنرپیشگان آنزمان به اوج شهرت می رسد و مدیریت تئاتر مرکزی را بعهده می گیرد. در آن زمان یعنی در سالهای حدود ۱۳۱۰ شمسی که تئاتر بمعنای جهانی هنوز در ایران دوران جنینی خود را می گذرانده است، نمایشها از لحاظ تکنیک و سطح هنری چندان قابل ملاحظه نبوده و بیشتر جنبه تفریحی داشته است. ریز توار تئاترهای آن زمان نمایشنامه هائی از قبیل: امیر ارسلان رومی، وکیل زبردست، پیس های درجه دوم مولیر آدابته شده بآب و رنگ محیط ایران یا داستان های حماسی که از گنجینه ادبیات فارسی گرفته شده بود مانند: خسرو و شیرین، لیلی و مجنون و غیر مرا تشکیل می داد. در واقع این نمایشها نه تئاتر ملی و نه تئاتر اروپائی بلکه تقلید ناقصی از تئاتر اروپائی بود که با سنن غیر اصیل ملی به طور سطحی ترکیب یافته بود.
... [مشاهده متن کامل]
از آن جمله پی اس های مشهور وی می توان به "مردم ( توپاز مارسل پانیول ) ، "ولپن" بن جانسن، "میرزا کمال الدین " ( تارتوف ) مولیر، "تاجر ونیزی" شکسپیر، "روسپی بزرگوار" ژان پل سارتر اشاره کرد. ترجمه و انتشار کتاب "فن تئاتر" در سال ۱۳۲۰ از دیگر فعالیتهای فرهنگی خیرخواه بوده است. در مقطعی دیگر از فعالیتهای خود، به عنوان عضو انجمن روابط فرهنگی ایران و اتحاد شوروی به همراه توران مهرزاد و حسن خاشع به عنوان دانشجو و تکمیل تحصیلات راهی مسکو شد. در سفری دیگر به همراه ایرن در یک هیئت رسمی فرهنگی در ۱۳۳۱ از شوروی دیدار کرد. مصطفی اسکویی پی اس "اوژنی گرانده"، برنامه ماقبل آخر تئاتر سعدی را سوغات سفر خیرخواه از اتحاد شوروی عنوان کرده است.
پس از دستگیری برادران یزدی در آلمان شرقی به جرم جاسوسی برای ساواک شماری از ایرانیان ساکن این کشور هم در این رابطه بازداشت شدند. حسین خیرخواه یکی از این افراد بود که چهارماه و نیم از مهر ۱۳۴۰ تا فروردین ۱۳۴۱ را در بازداشت گذراند. او بی خبر از کاری که برادران یزدی انجام می دادند از سر دوستی خودرو خویش را در اختیار ایشان قرار داده بود و به همین جهت پس از دستگیری برادران یزدی گرفتار شد اما پس از اثبات بی گناهی آزاد شد. لکن پس از آزادی نه تنها از او اعاده حیثیت نشد بلکه مقامات آلمان شرقی تصمیم گرفتند او را به شهر دیگری منتقل کنند. خیرخواه در نامه ای که پس از آزادی به نویمن، مسئول دایره روابط خارجی کمیته مرکزی حزب واحد سوسیالیست آلمان می نویسد ضمن بیان اتفاقات رخ داده برای او، گله می کند که: «به چه علت باید هنگامی که بی گناهی ام مسلم گشته است، شهر برلین را ترک کرده و در شهر دیگری اقامت گزینم و حیثیت سی ساله ام را به باد دهم؟» و اعلام می دارد که ترک برلین موجب ناراحتی عصبی و ناآرامی دائمی او خواهد شد که بی شک به مرگ او منتهی می شود. مدت کوتاهی پس از این نامه حسین خیرخواه در روز ۳۰ بهمن ۱۳۴۱ در سن ۵۳ سالگی در برلین، درگذشت.
حسین خیرخواه در ۱۲۸۸ در تهران زاده شد. در هفده سالگی به همراه همشاگردی دیگرش، صادق بهرامی در ۱۳۰۵ خورشیدی راهی کمدی ایران شد. آغاز فعالیت تئاتری خیرخواه از شرکت در دسته های آماتوری تئاتر بود. پس از این دوره برای اولین بار بعنوان بازیگر حرفه ای در جمعیت تئآتر ال اخوان شروع بکار می کند. سپس با کرمانشاهی همکاری داشته و بالاخره در مدت کوتاهی میان هنرپیشگان آنزمان به اوج شهرت می رسد و مدیریت تئاتر مرکزی را بعهده می گیرد. در آن زمان یعنی در سالهای حدود ۱۳۱۰ شمسی که تئاتر بمعنای جهانی هنوز در ایران دوران جنینی خود را می گذرانده است، نمایشها از لحاظ تکنیک و سطح هنری چندان قابل ملاحظه نبوده و بیشتر جنبه تفریحی داشته است. ریز توار تئاترهای آن زمان نمایشنامه هائی از قبیل: امیر ارسلان رومی، وکیل زبردست، پیس های درجه دوم مولیر آدابته شده بآب و رنگ محیط ایران یا داستان های حماسی که از گنجینه ادبیات فارسی گرفته شده بود مانند: خسرو و شیرین، لیلی و مجنون و غیر مرا تشکیل می داد. در واقع این نمایشها نه تئاتر ملی و نه تئاتر اروپائی بلکه تقلید ناقصی از تئاتر اروپائی بود که با سنن غیر اصیل ملی به طور سطحی ترکیب یافته بود.
... [مشاهده متن کامل]
از آن جمله پی اس های مشهور وی می توان به "مردم ( توپاز مارسل پانیول ) ، "ولپن" بن جانسن، "میرزا کمال الدین " ( تارتوف ) مولیر، "تاجر ونیزی" شکسپیر، "روسپی بزرگوار" ژان پل سارتر اشاره کرد. ترجمه و انتشار کتاب "فن تئاتر" در سال ۱۳۲۰ از دیگر فعالیتهای فرهنگی خیرخواه بوده است. در مقطعی دیگر از فعالیتهای خود، به عنوان عضو انجمن روابط فرهنگی ایران و اتحاد شوروی به همراه توران مهرزاد و حسن خاشع به عنوان دانشجو و تکمیل تحصیلات راهی مسکو شد. در سفری دیگر به همراه ایرن در یک هیئت رسمی فرهنگی در ۱۳۳۱ از شوروی دیدار کرد. مصطفی اسکویی پی اس "اوژنی گرانده"، برنامه ماقبل آخر تئاتر سعدی را سوغات سفر خیرخواه از اتحاد شوروی عنوان کرده است.
پس از دستگیری برادران یزدی در آلمان شرقی به جرم جاسوسی برای ساواک شماری از ایرانیان ساکن این کشور هم در این رابطه بازداشت شدند. حسین خیرخواه یکی از این افراد بود که چهارماه و نیم از مهر ۱۳۴۰ تا فروردین ۱۳۴۱ را در بازداشت گذراند. او بی خبر از کاری که برادران یزدی انجام می دادند از سر دوستی خودرو خویش را در اختیار ایشان قرار داده بود و به همین جهت پس از دستگیری برادران یزدی گرفتار شد اما پس از اثبات بی گناهی آزاد شد. لکن پس از آزادی نه تنها از او اعاده حیثیت نشد بلکه مقامات آلمان شرقی تصمیم گرفتند او را به شهر دیگری منتقل کنند. خیرخواه در نامه ای که پس از آزادی به نویمن، مسئول دایره روابط خارجی کمیته مرکزی حزب واحد سوسیالیست آلمان می نویسد ضمن بیان اتفاقات رخ داده برای او، گله می کند که: «به چه علت باید هنگامی که بی گناهی ام مسلم گشته است، شهر برلین را ترک کرده و در شهر دیگری اقامت گزینم و حیثیت سی ساله ام را به باد دهم؟» و اعلام می دارد که ترک برلین موجب ناراحتی عصبی و ناآرامی دائمی او خواهد شد که بی شک به مرگ او منتهی می شود. مدت کوتاهی پس از این نامه حسین خیرخواه در روز ۳۰ بهمن ۱۳۴۱ در سن ۵۳ سالگی در برلین، درگذشت.
