حسین تهرانی

تهرانی، حسین (تهران ۱۲۹۰ش- تهران ۷ اسفند ۱۳۵2ش)نوازنده و مدرس برجستۀ تنبک و موسیقی دان ایرانی. تحصیلات ابتدایی را در دبستان امیر اتابک پشت سر گذاشت. از کودکی، با وجود مخالفت پدر، به زورخانه راه پیدا کرد و ریتم های زورخانه را یاد گرفت. از سال ۱۳۰۷ کار جدی خود را نزد حسین­ خان اسماعیل زاده آغاز کرد و به علت رایج نبودن خط موسیقی، تمرینات تنبک را به کمک اصطلاحاتی مثل: "بله و بله و بله دیگه" و "یکصد و بیست و چهار" و غیره به حافظه می سپرد. تهرانی که در سنین کم­تر مورد حمایت و آموزش ابوالحسن­ خان صبا قرار گرفته بود، بعدتر به محضر استادانی چون رضا روانبخش، مهدی قیاسی و کنگرلو که در تنبک­ نوازی تبحری داشتند راه یافت و باسبک هریک آشنایی کامل پیدا کرد. از سال اول تأسیس رادیو تهران (1319) در آن رسانه به فعالیت پرداخت و در سال ۱۳۲۳ به مدرسۀ موسیقی کلنل وزیری راه یافت و تدریس تنبک را در آن مدرسه به عهده گرفت. تهرانی کار خود را در مدرسۀ موسیقی وزیری تا سال ۱۳۲۸ که هنرستان موسیقی ملی (به همت روح الله خالقی) شروع به کار کرد ادامه داد. او برای اولین بار دست به ایجاد گروه تنبک زد و قطعاتی را تنظیم کرد که در اجرای آنها، گروه لزوماً به دو یا چند دسته مختلف تقسیم می شدند. پس از شهریور ۱۳۲۰ روح الله خالقی، با همراهی جمعی از هنرمندان و هنردوستان خود انجمن موسیقی ملی را پایه گذاری کرد که تهرانی از اعضای اصلی آن و تنها نوازندۀ تنبک در انجمن بود. در همین دوره با تشویق و راهنمایی خالقی، کلاس آموزش تنبک تأسیس کرد و شاگردانی تربیت نمود که علی زاهدی (خواننده و نوازندۀ تنبک) معروف ترین آنها بود. علاوه بر این او در هنرستان موسیقی ملی هم آموزش تنبک می­ داد. تا قبل از حسین تهرانی، آلت تنبک از کم ارزش ترین آلات موسیقی بود و نوازندۀ این ساز بی ارج ترین عضو یک ارکستر به شمار می رفت و موظف به انجام کارهای دیگر ارکستر بود. مثل این که آلات موسیقی را از محل کار به درشکه و از محل درشکه به محل جشن یا میهمانی می برد و می آورد؛ اما تهرانی با نبوغ و استعداد ذاتی، نوازندۀ این ساز را به درجه و مقام کنونی خود رساند. او در تنبک نوازی تحول های اساسی ایجاد کرد؛ به طوری که می توان او را پایه گذار تنبک نوازی نوین دانست. تهرانی برای اولین بار نت نگاری برای تنبک را انجام داد. او اولین کتاب آموزش تنبک را با همکاری هوشنگ ظریف، مصطفی کمال پورتراب و حسین دهلوی به چاپ رساند. از آثار او می­ توان به کاست "ضرب آهنگ" (که در طرف اولش صدای لوکوموتیو را با تنبک ایجاد کرده و در طرف دوم قطعۀ زرد ملیجه را با سنتور فرامرز پایور اجرا نموده است.) و کاست "ضرب اصول" (حاصل همکاری پایور با او) اشاره کرد. علاوه بر این آلبوم­ها و قطعات معدود دیگری از اجراهای حسین تهرانی با سنتور پایور، تار و ویولن ابوالحسن صبا و تار جلیل شهناز در دست است.