حسین بن منصور حلاج

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] حَلّاج، حسین بن منصور، صوفی مشهور سده سوم و چهارم است.
نام جدّ حلاج را مُحَمّی و کنیه خود او را ابوعبداللّه و ابومغیث نوشته اند.
قتل حلاج معرکه آرای
زندگی، اندیشه و به ویژه کشته شدن حلاج، در تاریخ تصوف پیوسته معرکه آرای متقابل و حتی متناقض بوده است.مآخذ و اسناد ، مشحون از روایات افسانه آمیز، ناسازگار و آمیخته به حب و بغض مریدان و منکران حلاج اند و اعتماد نسبی را هم بر نمی انگیزند.موافقان و مخالفان حلاج، نه تنها در تحلیل افکار و آثار وی سخت رویاروی هم قرار گرفته اند بلکه در گزارش سوانح حیات ، به ویژه انگیزه های محاکمه و قتل او، نیز کمتر توافق نشان داده اند.شخصیت حلاج بعد از قتل نیز تا عصر حاضر، در هاله ای از پیچیدگی و ابهام، و در نوسان بی سابقه ای از رد و قبول است: از شیادی مدعی الوهیت تا شهید عشق الهی.شگفت آنکه، برخلاف تصور معمول، در بین منکران حلاج کم نیستند صوفیان مشهوری چون سهل تستری و جنید بغدادی ؛ همچنان که در شمار ستایشگران، یا دست کم عذرجویان عقاید او، به نام فقیهان و حکیمان شیعه نیز برمی خوریم.مجموعه این ویژگیها ــکه خبر از تعدد شخصیت حلاج می دهدــ سبب شده است تا برخی او را بیش از یک تن انگارند.
سوانح حیات
حسین بن منصور، بیشتر به نام پدرش، منصور حلاج، معروف است. نیای او محمّی، زردشتی و از اعقاب ابوایوبِ انصاری ، صحابی مشهور، بود که مسلمان شده بود. برخی محققان مجوسی بودن نیای حلاج و انتسابش به صحابی پیامبر را تناقض دانسته و احتمال داده اند نسب نامه ای که حلاج را به ابوایوب، صحابی پیامبر، می پیوندد ساخته مریدان او باشد، همچنان که انتساب نیای حلاج به مجوس، ممکن است ناشی از غرض ورزی مخالفان باشد. معتبرترین گزارش را درباره زندگی حلاج، خطیب بغدادی از قول حمد، فرزند سوم حلاج، روایت کرده که تقریباً از جانب داریهای معمول فرزند از پدر به دور است.
← تولد
...

[ویکی شیعه] حسین بن منصور، (۲۴۴-۳۰۹ق) مشهور به حلاج، از عارفان و صوفیان جهان اسلام که اختلافات فراوانی درباره مذهب، عقاید و اقدامات او وجود دارد. برخی او را سنی دانسته اند، اما بر اساس برخی منابع شیعه، و همچنین بنابر نقل خطیب بغدادی در کتاب تاریخ بغداد، حلاج منسوب به شیعیان بوده است. حلاج را از قرمطیان، معتقد به اتحاد و حلول، زندیق، اهل سحر و شعبده و همچنین کافر خوانده اند. همچنین او را مدعی امامت، نبوت، ربوبیت و الوهیت دانسته اند. مذهب او، گاه شیعه زیدی، گاه اسماعیلی و گاه شیعه اثناعشری دانسته شده و در محکمه هایی خود را از اهل سنت و معتقد به اصول و فروع اسلام و مبانی قرآن معرفی کرده است.
برخی از حکما و فیلسوفان مسلمان و شیعه از قرن هفتم به بعد، حلاج را تحسین کرده و او را ستوده اند؛ از جمله خواجه نصیرالدین طوسی، قاضی نورالله شوشتری، ملاصدرای شیرازی، قاضی سعید قمی، و علامه طباطبایی.در همین حال بسیاری از فقها و محدثان شیعه، با اتکا به توقیع امام زمان (ع) خطاب به نائب سوم درباره شلمغانی، او را کافر دانسته اند. ابن بابویه، شیخ طوسی و علامه حلی، از جمله فقها و محدثانی هستند که به کفر حلاج حکم داده اند.
حسین بن منصور مَحمِی یا مُحَمّیٰ، در حدود ۲۴۴ق بیضای فارس به دنیا آمد. درباره ملقب شدن او به حلاج، دلایلی ذکر شده است؛ از جمله از احمد بن حسین، پسر حلاج نقل شده که چون پدرم اسرار مردم را فاش می کرد و از غیب خبر می داد، به حلاج الاسرار مشهور شد. برخی دیگر گفته اند منصور، پدر حلاج، پنبه زن بوده و او هم به شغل پدرش شناخته شده است. پدر او در سال ۲۵۵ق به واسط کوچ کرد و حلاج، حفظ قرآن کریم و آموزش های مقدماتی را در فضایی حنبلی مذهب آغاز کرد و پس از ۱۶ سالگی (در ۲۶۰ق) به شوشتر رفت و در مکتب سهل بن عبدالله تستری حاضر شد و به ریاضت پرداخت. حلاج در سال ۲۶۲ش که سهل بن عبدالله به بصره تبعید شد، به بصره رفت و به جمع مریدان عمرو بن عثمان مکی پیوست.

پیشنهاد کاربران

بپرس