میرزا حسن مستوفی الممالک ( ۲۴ مهر ۱۲۵۳ خورشیدی آشتیان – ۶ شهریور ۱۳۱۱ تهران ) ، معروف به «آقا»، دولتمرد ایرانی و پنج دوره نخست وزیر ایران ( رئیس الوزراء ) در دورهٔ قاجار و یک دوره نخست وزیر ایران در زمان سلطنت رضاشاه بود ( جمعاً شش دوره ) . مستوفی الممالک، از معدود رجال قاجاری بود که نزد رضاشاه احترام داشت.
... [مشاهده متن کامل]
او یکی از اولین نفراتی بود که با محمد مصدق قدم اول نظریه ملی شدن نفت را در سال ۱۲۹۲ برداشت. او در قحطی بزرگ ایران در سال ۱۲۹۷، جان ۱۶۰، ۰۰۰ ایرانی را از طریق فروش املاک خود نجات داد. او از خاندان آشتیانی بود.
میرزا حسن فرزند میرزا یوسف آشتیانی و شکر خانم بود. خاندان او بیش از یک قرن مقام و لقب مستوفی الممالکی ( وزیر دارایی ) داشتند. تحصیلات را در خانه و زیر نظر معلمان خصوصی آغاز کرد. در سال ۱۳۰۱ قمری ( سال ۱۲۶۳ شمسی ) از طرف ناصرالدین شاه لقب مستوفی الممالک گرفت و دو سال بعد، پس از درگذشت پدرش، تمام مشاغل میرزا یوسف را، از جمله وزارت مالیه، به ارث برد. میرزا هدایت الله وزیر دفتر ( پسر عموی پدرش ) پیش کاری او را در اداره امور برعهده داشت.
مستوفی در هنگام درگذشت میرزا یوسف ( ۱۱ رجب سال ۱۳۰۳ قمری، ۱۲۶۵ شمسی ) بیش از دوازده سال نداشت، ولی شاه به احترام پدرش او را «آقا» خطاب می کرد. او در سال ۱۳۱۸ قمری ( مصادف با ۱۲۸۰ هجری خورشیدی ) به اروپا رفت. این سفر هفت سال به طول انجامید.
پس از پیروزی انقلاب مشروطه به دعوت میرزا علی اصغرخان امین السلطان به ایران بازگشت و جمعیتی به نام مجمع انسانیت تشکیل داد و به همراه محمد مصدق به فعالیت سیاسی پرداخت. در همین زمان به وزارت جنگ نیز منصوب شد و پس از قتل اتابک در چند کابینه دیگر نیز این سمت را حفظ کرد. در چهاردهم بهمن ۱۲۸۶ ( اول محرم ۱۳۲۶ ) به نمایندگی تهران در مجلس شورای ملی برگزیده شد. در هفدهم اردیبهشت ۱۲۸۷ محمدعلی شاه او را به وزارت جنگ منصوب و به مجلس معرفی کرد. پانزده روز پیش از به توپ بستن مجلس شورای ملی از وزارت جنگ استعفا داد. مدتی مجدداً وزیر جنگ و مدتی وزیر دربار احمدشاه بود. در سال ۱۲۸۸ هجری خورشیدی در نخستین کابینه محمد ولی خان تنکابنی به وزارت مالیه منصوب شد.
مستوفی الممالک نخستین بار در تیر ۱۲۸۹ فرمان نخست وزیری دریافت کرد و در سوم مرداد دولت خود را به مجلس معرفی کرد و تا دی ماه همان سال سه کابینه تشکیل داد. با ورود ناصرالملک نایب السلطنه به ایران در بهمن ۱۲۸۹ استعفا داد که سرانجام ناصرالملک پس از چند هفته با استعفای او موافقت کرد و از سپهدار تنکابنی خواست دولت تشکیل بدهد. بار دیگر در پنجم ربیع الثانی ۱۳۳۳ ( اسفند ۱۲۹۳ ) نخست وزیر شد اما عمر دولتش به بیست روز هم نکشید و استعفا داد. چهار ماه بعد در سیزدهم مرداد از احمدشاه فرمان تشکیل کابینه گرفت و برای سومین بار نخست وزیر شد. در ۲۷ مرداد کابینه اش را به مجلس معرفی کرد.
... [مشاهده متن کامل]
او یکی از اولین نفراتی بود که با محمد مصدق قدم اول نظریه ملی شدن نفت را در سال ۱۲۹۲ برداشت. او در قحطی بزرگ ایران در سال ۱۲۹۷، جان ۱۶۰، ۰۰۰ ایرانی را از طریق فروش املاک خود نجات داد. او از خاندان آشتیانی بود.
میرزا حسن فرزند میرزا یوسف آشتیانی و شکر خانم بود. خاندان او بیش از یک قرن مقام و لقب مستوفی الممالکی ( وزیر دارایی ) داشتند. تحصیلات را در خانه و زیر نظر معلمان خصوصی آغاز کرد. در سال ۱۳۰۱ قمری ( سال ۱۲۶۳ شمسی ) از طرف ناصرالدین شاه لقب مستوفی الممالک گرفت و دو سال بعد، پس از درگذشت پدرش، تمام مشاغل میرزا یوسف را، از جمله وزارت مالیه، به ارث برد. میرزا هدایت الله وزیر دفتر ( پسر عموی پدرش ) پیش کاری او را در اداره امور برعهده داشت.
مستوفی در هنگام درگذشت میرزا یوسف ( ۱۱ رجب سال ۱۳۰۳ قمری، ۱۲۶۵ شمسی ) بیش از دوازده سال نداشت، ولی شاه به احترام پدرش او را «آقا» خطاب می کرد. او در سال ۱۳۱۸ قمری ( مصادف با ۱۲۸۰ هجری خورشیدی ) به اروپا رفت. این سفر هفت سال به طول انجامید.
پس از پیروزی انقلاب مشروطه به دعوت میرزا علی اصغرخان امین السلطان به ایران بازگشت و جمعیتی به نام مجمع انسانیت تشکیل داد و به همراه محمد مصدق به فعالیت سیاسی پرداخت. در همین زمان به وزارت جنگ نیز منصوب شد و پس از قتل اتابک در چند کابینه دیگر نیز این سمت را حفظ کرد. در چهاردهم بهمن ۱۲۸۶ ( اول محرم ۱۳۲۶ ) به نمایندگی تهران در مجلس شورای ملی برگزیده شد. در هفدهم اردیبهشت ۱۲۸۷ محمدعلی شاه او را به وزارت جنگ منصوب و به مجلس معرفی کرد. پانزده روز پیش از به توپ بستن مجلس شورای ملی از وزارت جنگ استعفا داد. مدتی مجدداً وزیر جنگ و مدتی وزیر دربار احمدشاه بود. در سال ۱۲۸۸ هجری خورشیدی در نخستین کابینه محمد ولی خان تنکابنی به وزارت مالیه منصوب شد.
مستوفی الممالک نخستین بار در تیر ۱۲۸۹ فرمان نخست وزیری دریافت کرد و در سوم مرداد دولت خود را به مجلس معرفی کرد و تا دی ماه همان سال سه کابینه تشکیل داد. با ورود ناصرالملک نایب السلطنه به ایران در بهمن ۱۲۸۹ استعفا داد که سرانجام ناصرالملک پس از چند هفته با استعفای او موافقت کرد و از سپهدار تنکابنی خواست دولت تشکیل بدهد. بار دیگر در پنجم ربیع الثانی ۱۳۳۳ ( اسفند ۱۲۹۳ ) نخست وزیر شد اما عمر دولتش به بیست روز هم نکشید و استعفا داد. چهار ماه بعد در سیزدهم مرداد از احمدشاه فرمان تشکیل کابینه گرفت و برای سومین بار نخست وزیر شد. در ۲۷ مرداد کابینه اش را به مجلس معرفی کرد.
