جهانگیر مراد ملقب به حسام السلطنه ( زادهٔ ۱۲۶۰ در تهران – درگذشتهٔ ۱۳۴۰ ) موسیقی دان دورهٔ مشروطه و شاهزادهٔ قاجاری اهل ایران بود.
حسام السلطنه مراد در سال ۱۲۶۰ هجری شمسی در تهران متولد شد. مادرش ابتهاج السلطنه در تار شاگرد خواهر حسینقلی فراهانی بود. حسام السلطنه به موسیقی علاقه مند شد و ساز ویولن را در باغ ییلاقی پدرش در کاشانک از اعظم السلطان فرا گرفت. تدریجاً با موسیقی بیشتر آشنا شد و با سازهای پیانو، سه تار و عود آشنایی پیدا کرد. وی سپس با اهالی موسیقی آشنایی یافت و ارتباط نزدیکی با عارف قزوینی، درویش خان، محمّدتقی بهار، سیدحسین طاهرزاده و میرزا غلامرضای شیرازی، نوازندهٔ تار پیدا کرد. او تصنیفی در دوران مشروطه ساخت که دارای مضامین سیاسی، اجتماعی و انتقادی بودند.
... [مشاهده متن کامل]
وی در سال ۱۳۴۰ هجری شمسی در ۸۰ سالگی درگذشت. ملکه عصمت الملوک دولتشاهی همسر آخر رضاشاه، خواهرزادهٔ حسام السلطنه بود.
حسام السلطنه با همکاری محمدتقی بهار تصنیف هایی را در دوران مشروطه ساخت.
حسام السلطنه در سال ۱۲۹۶ که به سال قحطی معروف شده بود تصنیفی در آواز دشتی ساخت. در آن روزها شایع شده بود که احمدشاه قاجار با احتکار گندم موجب قحطی و گرانی نان شده است. این سخنان به گوش بهار هم رسیده بود و او تحت تأثیر این شایعات شعر تندی خطاب به شاه سرود و بر روی تصنیف حسام السلطنه گذاشت. شعر تصنیف این گونه بود: ــ بند اول:
بند دوم:
حسام السلطنه خود نقل می کرد که این تصنیف موجب ناراحتی شاه شده بود و او اعلام کرده بوده که او فقط سازندهٔ ملودی تصنیف است و شعر را کس دیگری سروده است.
شاید زیباترین تصنیف حسام السلطنه تصنیف شکسته دل در آواز ابوعطا بود. شعر اولیهٔ این تصنیف با مطلع «ای شکسته دل عاشقی ز سر بدر کن» را ملک الشعرا در فضایی سیاسی و در اوج هیجانات اجتماعی سروده بود و در میان کلام آن کلماتی نظیر وزیر، دلار، خیانت، رِی، سیه کاری و… مبین حس و حال سیاسی آن بود که آن را کمی از لطایف هنری دور می کرد. محمّدتقی بهار این بار در شعر، اسمی از شاه نبرده بود اما به وزرا تاخته بود. با گذشت زمان و با از بین رفتن منظور شعر، ملک الشعرا شعر دیگری برای این تصنیف سرود که مطلعش این گونه بود: «ای کبوتر از آشیان کرانه کردی» و لطایف شعری زیبایی در آن گنجاند که به تصنیف ای کبوتر مشهور شد.
صورت اولیهٔ تصنیف ابوعطا حسام السلطنه – شکسته دل
حسام السلطنه مراد در سال ۱۲۶۰ هجری شمسی در تهران متولد شد. مادرش ابتهاج السلطنه در تار شاگرد خواهر حسینقلی فراهانی بود. حسام السلطنه به موسیقی علاقه مند شد و ساز ویولن را در باغ ییلاقی پدرش در کاشانک از اعظم السلطان فرا گرفت. تدریجاً با موسیقی بیشتر آشنا شد و با سازهای پیانو، سه تار و عود آشنایی پیدا کرد. وی سپس با اهالی موسیقی آشنایی یافت و ارتباط نزدیکی با عارف قزوینی، درویش خان، محمّدتقی بهار، سیدحسین طاهرزاده و میرزا غلامرضای شیرازی، نوازندهٔ تار پیدا کرد. او تصنیفی در دوران مشروطه ساخت که دارای مضامین سیاسی، اجتماعی و انتقادی بودند.
... [مشاهده متن کامل]
وی در سال ۱۳۴۰ هجری شمسی در ۸۰ سالگی درگذشت. ملکه عصمت الملوک دولتشاهی همسر آخر رضاشاه، خواهرزادهٔ حسام السلطنه بود.
حسام السلطنه با همکاری محمدتقی بهار تصنیف هایی را در دوران مشروطه ساخت.
حسام السلطنه در سال ۱۲۹۶ که به سال قحطی معروف شده بود تصنیفی در آواز دشتی ساخت. در آن روزها شایع شده بود که احمدشاه قاجار با احتکار گندم موجب قحطی و گرانی نان شده است. این سخنان به گوش بهار هم رسیده بود و او تحت تأثیر این شایعات شعر تندی خطاب به شاه سرود و بر روی تصنیف حسام السلطنه گذاشت. شعر تصنیف این گونه بود: ــ بند اول:
بند دوم:
حسام السلطنه خود نقل می کرد که این تصنیف موجب ناراحتی شاه شده بود و او اعلام کرده بوده که او فقط سازندهٔ ملودی تصنیف است و شعر را کس دیگری سروده است.
شاید زیباترین تصنیف حسام السلطنه تصنیف شکسته دل در آواز ابوعطا بود. شعر اولیهٔ این تصنیف با مطلع «ای شکسته دل عاشقی ز سر بدر کن» را ملک الشعرا در فضایی سیاسی و در اوج هیجانات اجتماعی سروده بود و در میان کلام آن کلماتی نظیر وزیر، دلار، خیانت، رِی، سیه کاری و… مبین حس و حال سیاسی آن بود که آن را کمی از لطایف هنری دور می کرد. محمّدتقی بهار این بار در شعر، اسمی از شاه نبرده بود اما به وزرا تاخته بود. با گذشت زمان و با از بین رفتن منظور شعر، ملک الشعرا شعر دیگری برای این تصنیف سرود که مطلعش این گونه بود: «ای کبوتر از آشیان کرانه کردی» و لطایف شعری زیبایی در آن گنجاند که به تصنیف ای کبوتر مشهور شد.
صورت اولیهٔ تصنیف ابوعطا حسام السلطنه – شکسته دل
