حسام الدین چلبی

لغت نامه دهخدا

حسام الدین چلبی. [ ح ُ مُدْ دی چ َ ل َ ] ( اِخ ) حسن بن محمدبن اخی ترک. از اصحاب مولانا جلال الدین بلخی رومی بوده و به سال 684 هَ. ق. درگذشته است و قبر وی پهلوی مزار مولانامی باشد. مولانا مثنوی را بنابه خواهش او سروده است. حسام الدین به قدری در نظم مثنوی مؤثر بوده است که از هنگام فوت زوجه حسام الدین به سال 662 هَ. ق. تا دو سال سرودن مثنوی متوقف گردیده و از سال 664 هَ. ق. دوباره نظم آن شروع شده است. نام حسام الدین چلبی مکرر در مثنوی و غزلیات مولانا دیده میشود. ( نفحات الانس جامی چ 1336 هَ. ش. ص 468 ) ( قاموس الاعلام ترکی ) ( تاریخ مفصل ایران عباس اقبال صص 535-536 ) ( فهرست «فیه مافیه » ). و رجوع به حسام الدین ارزنجانی شود. نام چلبی در مثنوی بسیار آمده و از آن جمله است :
ای حسام الدین ضیاء ذوالجلال
چون که می بینی چه میجوئی مقال ؟
ای حیات دل حسام الدین بسی
میل میجوشد به قسم سادسی.
شه حسام الدین که نور انجم است
طالب آغاز سفر پنجم است.
مولانا گاه او را ضیاء و گاه ضیاءالحق لقب میدهد:
ای ضیاءالحق حسام الدین توئی
که گذشت از مه به نورت مثنوی
زان ضیا گفتم حسام الدین ترا
که تو خورشیدی و این دو وصفها.
ای ضیاءالحق تو دیدی حال او
حق نمودت پاسخ افعال او.
چون ضیاءالحق حسام الدین عنان
بازگردانید ز اوج آسمان.
ای ضیاءالحق حسام الدین بیار
این سیم دفتر که سنت شد سه بار.
ای ضیاءالحق به حذق رأی تو
حلق بخشد سنگ را حلوای تو.
ای ضیاءالدین حسام الدین راد
اوستادان صفا را اوستاد.

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] حُسام الدین چَلَبی، صوفی سده هفتم و یار و جانشین جلال الدین محمد مولوی بود.
نام و نسب او را حسن بن محمد بن حسن بن اخی تُرک ذکر کرده اند. او به حسام الدین مشهور بود و چَلَبی به زبان اهل روم (ترکی) به معنای سیدی (سرور من) بوده است که لقب خاص حسام الدین شد. بیشتر اخیان آناطولی مریدان پدر و نیاکان او بودند. نام نیای او، اخی تُرک، نشان می دهد که از اخیان و اهلِ فتوت بوده و به همین مناسبت حسام الدین به ابن اخی ترک هم معروف بوده است. بنابر جمله ای که از مولانا نقل شده است، به نظر می رسد خاندان حسام الدین از کردان ارومیه بودند که به قونیه مهاجرت کردند. تاریخ تولد حسام الدین در منابع ذکر نشده است.
علاقه به مولانا
حسام الدین در کودکی پدرش را از دست داد و نزد اخیان آناطولی پرورش یافت.در جوانی با جمعی از مریدان خود نزد مولانا جلال الدین رفت و ابراز ارادت نمود.وی به مریدان خود فرمود که در املاک او کار کنند و ماحصل املاک را نثار مولانا کرد تا همه دارایی خود را از دست داد. او شافعی مذهب بود و می خواست به پیروی از مولانا حنفی شود، اما مولانا او را از این کار برحذر داشت.
خصیصه های اخلاقی
حسام الدین بسیار دیندار و پرهیزگار و بلند همت و بخشنده بود.سفره ای که می گسترد مشهور بود و با وجود چندین امیرِ صاحب نام، نیازمندان از حسام الدین به برگ و نوا می رسیدند.او از جانب مولانا صاحب اوقاف درگاه مولانا و مسئول رسیدگی به نیازهای مریدان شد و درآمد حاصل از اوقاف و نذورات را، به تناسب نیاز مریدان، به عدل و انصاف میان آنان تقسیم می کرد و بسیار دقت داشت که از مال اوقاف برای خود استفاده نکند.
از دیدگاه مولانا
...

پیشنهاد کاربران

بپرس