حسام الدین چلبی
لغت نامه دهخدا
ای حسام الدین ضیاء ذوالجلال
چون که می بینی چه میجوئی مقال ؟
ای حیات دل حسام الدین بسی
میل میجوشد به قسم سادسی.
شه حسام الدین که نور انجم است
طالب آغاز سفر پنجم است.
مولانا گاه او را ضیاء و گاه ضیاءالحق لقب میدهد:
ای ضیاءالحق حسام الدین توئی
که گذشت از مه به نورت مثنوی
زان ضیا گفتم حسام الدین ترا
که تو خورشیدی و این دو وصفها.
ای ضیاءالحق تو دیدی حال او
حق نمودت پاسخ افعال او.
چون ضیاءالحق حسام الدین عنان
بازگردانید ز اوج آسمان.
ای ضیاءالحق حسام الدین بیار
این سیم دفتر که سنت شد سه بار.
ای ضیاءالحق به حذق رأی تو
حلق بخشد سنگ را حلوای تو.
ای ضیاءالدین حسام الدین راد
اوستادان صفا را اوستاد.
دانشنامه اسلامی
[ویکی فقه] حُسام الدین چَلَبی، صوفی سده هفتم و یار و جانشین جلال الدین محمد مولوی بود.
نام و نسب او را حسن بن محمد بن حسن بن اخی تُرک ذکر کرده اند. او به حسام الدین مشهور بود و چَلَبی به زبان اهل روم (ترکی) به معنای سیدی (سرور من) بوده است که لقب خاص حسام الدین شد. بیشتر اخیان آناطولی مریدان پدر و نیاکان او بودند. نام نیای او، اخی تُرک، نشان می دهد که از اخیان و اهلِ فتوت بوده و به همین مناسبت حسام الدین به ابن اخی ترک هم معروف بوده است. بنابر جمله ای که از مولانا نقل شده است، به نظر می رسد خاندان حسام الدین از کردان ارومیه بودند که به قونیه مهاجرت کردند. تاریخ تولد حسام الدین در منابع ذکر نشده است.
علاقه به مولانا
حسام الدین در کودکی پدرش را از دست داد و نزد اخیان آناطولی پرورش یافت.در جوانی با جمعی از مریدان خود نزد مولانا جلال الدین رفت و ابراز ارادت نمود.وی به مریدان خود فرمود که در املاک او کار کنند و ماحصل املاک را نثار مولانا کرد تا همه دارایی خود را از دست داد. او شافعی مذهب بود و می خواست به پیروی از مولانا حنفی شود، اما مولانا او را از این کار برحذر داشت.
خصیصه های اخلاقی
حسام الدین بسیار دیندار و پرهیزگار و بلند همت و بخشنده بود.سفره ای که می گسترد مشهور بود و با وجود چندین امیرِ صاحب نام، نیازمندان از حسام الدین به برگ و نوا می رسیدند.او از جانب مولانا صاحب اوقاف درگاه مولانا و مسئول رسیدگی به نیازهای مریدان شد و درآمد حاصل از اوقاف و نذورات را، به تناسب نیاز مریدان، به عدل و انصاف میان آنان تقسیم می کرد و بسیار دقت داشت که از مال اوقاف برای خود استفاده نکند.
از دیدگاه مولانا
...
نام و نسب او را حسن بن محمد بن حسن بن اخی تُرک ذکر کرده اند. او به حسام الدین مشهور بود و چَلَبی به زبان اهل روم (ترکی) به معنای سیدی (سرور من) بوده است که لقب خاص حسام الدین شد. بیشتر اخیان آناطولی مریدان پدر و نیاکان او بودند. نام نیای او، اخی تُرک، نشان می دهد که از اخیان و اهلِ فتوت بوده و به همین مناسبت حسام الدین به ابن اخی ترک هم معروف بوده است. بنابر جمله ای که از مولانا نقل شده است، به نظر می رسد خاندان حسام الدین از کردان ارومیه بودند که به قونیه مهاجرت کردند. تاریخ تولد حسام الدین در منابع ذکر نشده است.
علاقه به مولانا
حسام الدین در کودکی پدرش را از دست داد و نزد اخیان آناطولی پرورش یافت.در جوانی با جمعی از مریدان خود نزد مولانا جلال الدین رفت و ابراز ارادت نمود.وی به مریدان خود فرمود که در املاک او کار کنند و ماحصل املاک را نثار مولانا کرد تا همه دارایی خود را از دست داد. او شافعی مذهب بود و می خواست به پیروی از مولانا حنفی شود، اما مولانا او را از این کار برحذر داشت.
خصیصه های اخلاقی
حسام الدین بسیار دیندار و پرهیزگار و بلند همت و بخشنده بود.سفره ای که می گسترد مشهور بود و با وجود چندین امیرِ صاحب نام، نیازمندان از حسام الدین به برگ و نوا می رسیدند.او از جانب مولانا صاحب اوقاف درگاه مولانا و مسئول رسیدگی به نیازهای مریدان شد و درآمد حاصل از اوقاف و نذورات را، به تناسب نیاز مریدان، به عدل و انصاف میان آنان تقسیم می کرد و بسیار دقت داشت که از مال اوقاف برای خود استفاده نکند.
از دیدگاه مولانا
...
wikifeqh: حسن_بن_محمد_بن_حسن
پیشنهاد کاربران
حسام الدین حسن چَلَبی از عارفان و ارباب طریقت و از جمله اخی ها و فتیان بود.
حسام الدین چلبی در سال ۶۲۲ قمری در قونیه متولد شد ولی چون خانواده او اصالتاً ترک و اهل ارومیه بوده و به قونیه مهاجرت کرده بودند به همین دلیل مولانا او را در مقدمه مثنوی اورموی اصل خوانده است. پدر بزرگ او، شیخ تاج الدین ابوالوفا، صوفی اهل ارومیه بود که در بغداد به خاک سپرده شده است. لقب دیگر وی «ابن اخی ترک» بود . او از سال ۶۶۲ تا ۶۷۲ هجری قمری مصاحب و همنشین مولوی بود و به وجود آمدن مثنوی معنوی یادگار این دوره است و حتی نظم کتاب مثنوی به درخواست او صورت گرفت اما قبل از آغاز نظم دفتر دوم زوجهٔ حسام الدین وفات یافت و مولانا هم پسر جوانش علاءالدین محمد را که سی و شش سال داشت از دست داد و از شدت تأثر به جنازهٔ او حاضر نشد. ( اما بدون شک ریشهٔ این اختلاف مربوط به کدورت یا شاید نفرت موجود بین علاءالدین و شمس تبریزی و پایان زندگی نامعلوم شمس در این بین می باشد ) درست است که بین علاءالدین با پدر دراین ایّام اختلافاتی وجود داشت اما بدون شک این اختلافات مانع از تأثر شدید پدر در مرگ فرزند نشد. به این ترتیب مدت دو سال نظم مثنوی متوقف شد و در سال ۶۶۲ هجری قمری مجدداً آغاز شد.
... [مشاهده متن کامل]
ذکر چلبی در مثنوی معنوی بارها آمده است چنان که مثنوی را به تعبیر شاعرانه حسامی نامه نیز خوانده است. حسام الدین نزد مولانا مقامی والا و عزیز داشت تا بدانجا که آورده اند: «روزی مولانا با جمع اصحاب به عیادت چلبی می رفت در وسط محله سگی برابر آمد، کسی خواست او را برنجاند فرمود که سگ کوی چلبی را نشاید زدن. »
همچنین آورده اند که از مولانا سؤال کردند که از این سه خلیفه و نایب کدامین اختیار است؟ گفت: مولانا شمس الدین به مثابت آفتاب است و شیخ صلاح الدین درمرتبهٔ ماه است و حسام الدین چلبی میانشان ستاره ایست روشن و رهنما.
وی در سال ۶۸۳ درگذشت. آرامگاه حسام الدین چلبی در قونیه ترکیه قرار دارد.
ریشه واژه چلبی هنوز روشن نیست و فرضیه ترکی، یونانی و سریانی ( چلیپا ) و یک زبان ناشناخته آناتولی برای آن داده شده است. چلبی در زبان ترکی به معنی بزرگ، آقا و سروراست. در زبان سریانی این واژه از چلیپا ( صلیب ) برگرفته شده است و به مردان مقدس اختصاص دارد. . ریشه این واژه در یونانی به معنی «مقام بالا» و «خوش آواز» است. این لقب نخستین بار به حسام الدین نخستین سر سلسله طریقه مولویه و از خاص ترین شاگردان مولانا و دوست بهاء ولد فرزند مولانا تعلق گرفت. از آن پس این نام به بزرگترین فرزند ذکور از نسل مولانا اختصاص داشت و بعدها به عنوان نام فامیل این خانواده درآمد. مقر این طریقه بنا به قولی در شهر حلب سوریه بود و این منطقه از سوریه بیشترین مرکز اجتماع طریقه مولویه بوده است. خاندان چلبی چند ملیتی است و البته نسبتی خانوادگی هم با چلبی های عراق که عرب و شیعه هستند، دارند و همچنین شجره نامه ای دارند که رابطه آن ها تا بهاءولد فرزند مولانا را نشان می دهد.
حسام الدین چلبی در سال ۶۲۲ قمری در قونیه متولد شد ولی چون خانواده او اصالتاً ترک و اهل ارومیه بوده و به قونیه مهاجرت کرده بودند به همین دلیل مولانا او را در مقدمه مثنوی اورموی اصل خوانده است. پدر بزرگ او، شیخ تاج الدین ابوالوفا، صوفی اهل ارومیه بود که در بغداد به خاک سپرده شده است. لقب دیگر وی «ابن اخی ترک» بود . او از سال ۶۶۲ تا ۶۷۲ هجری قمری مصاحب و همنشین مولوی بود و به وجود آمدن مثنوی معنوی یادگار این دوره است و حتی نظم کتاب مثنوی به درخواست او صورت گرفت اما قبل از آغاز نظم دفتر دوم زوجهٔ حسام الدین وفات یافت و مولانا هم پسر جوانش علاءالدین محمد را که سی و شش سال داشت از دست داد و از شدت تأثر به جنازهٔ او حاضر نشد. ( اما بدون شک ریشهٔ این اختلاف مربوط به کدورت یا شاید نفرت موجود بین علاءالدین و شمس تبریزی و پایان زندگی نامعلوم شمس در این بین می باشد ) درست است که بین علاءالدین با پدر دراین ایّام اختلافاتی وجود داشت اما بدون شک این اختلافات مانع از تأثر شدید پدر در مرگ فرزند نشد. به این ترتیب مدت دو سال نظم مثنوی متوقف شد و در سال ۶۶۲ هجری قمری مجدداً آغاز شد.
... [مشاهده متن کامل]
ذکر چلبی در مثنوی معنوی بارها آمده است چنان که مثنوی را به تعبیر شاعرانه حسامی نامه نیز خوانده است. حسام الدین نزد مولانا مقامی والا و عزیز داشت تا بدانجا که آورده اند: «روزی مولانا با جمع اصحاب به عیادت چلبی می رفت در وسط محله سگی برابر آمد، کسی خواست او را برنجاند فرمود که سگ کوی چلبی را نشاید زدن. »
همچنین آورده اند که از مولانا سؤال کردند که از این سه خلیفه و نایب کدامین اختیار است؟ گفت: مولانا شمس الدین به مثابت آفتاب است و شیخ صلاح الدین درمرتبهٔ ماه است و حسام الدین چلبی میانشان ستاره ایست روشن و رهنما.
وی در سال ۶۸۳ درگذشت. آرامگاه حسام الدین چلبی در قونیه ترکیه قرار دارد.
ریشه واژه چلبی هنوز روشن نیست و فرضیه ترکی، یونانی و سریانی ( چلیپا ) و یک زبان ناشناخته آناتولی برای آن داده شده است. چلبی در زبان ترکی به معنی بزرگ، آقا و سروراست. در زبان سریانی این واژه از چلیپا ( صلیب ) برگرفته شده است و به مردان مقدس اختصاص دارد. . ریشه این واژه در یونانی به معنی «مقام بالا» و «خوش آواز» است. این لقب نخستین بار به حسام الدین نخستین سر سلسله طریقه مولویه و از خاص ترین شاگردان مولانا و دوست بهاء ولد فرزند مولانا تعلق گرفت. از آن پس این نام به بزرگترین فرزند ذکور از نسل مولانا اختصاص داشت و بعدها به عنوان نام فامیل این خانواده درآمد. مقر این طریقه بنا به قولی در شهر حلب سوریه بود و این منطقه از سوریه بیشترین مرکز اجتماع طریقه مولویه بوده است. خاندان چلبی چند ملیتی است و البته نسبتی خانوادگی هم با چلبی های عراق که عرب و شیعه هستند، دارند و همچنین شجره نامه ای دارند که رابطه آن ها تا بهاءولد فرزند مولانا را نشان می دهد.
