حس گرایی

[ویکی فقه] یکی از ابزارهای شناخت، حواس پنج‏گانه می‏باشد. محدوده استفاده از این ابزار در شناخت طبیعت و به ویژه خالق طبیعت همواره از مسائل اختلافی بین گروه‏های مختلف بوده است.
حس در لغت به معنای درک کردن و فهمیدن است که از طریق قوای حسی پنج‏گانه حاصل می‏گردد. و در اصطلاح مفسرین، منحصر دانستن راه‏های درک و فهم در ماده و طبیعت را حس‏گرایی می‏نامند.

حس‏گرایی از منظر قرآن
از آنجا که قوای حسی از نعمتهای بزرگ خدادادی به انسان به عنوان ابزاری جهت دستیابی به حقیقت و شناخت بوده، خدواند به حس و قوای حسی توجه ویژه‏ای نشان داده و در مناسبت‏های گوناگون، برای هدایت انسانها شاهدهای فراوانی از عالم ماده و طبیعت استفاده کرده است. اما این به معنای منحصر کردن هدایت در امور حسی و اصالت بخشیدن به آن نیست؛ بلکه خداوند در قرآن، در کنار حس و طبیعت از برهانهای غیرمادی نیز استفاده نموده و در پی آنها مردم را به تفکر دعوت می‏کند:
«...وَ تِلْکَ الْأَمْثَالُ نَضْرِبهَُا لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُون‏» «...اینها مثالهایی است که برای مردم می‏زنیم، شاید در آن بیندیشند!»
اما از سویی، با کسانی که در این زمینه قدم در راه افراط گذاشته و حس و تجربه حسی را بر عقل مقدم داشته یا انکار کرده‏اند، به طور جدی به مبارزه برخاسته و فرموده: «وَ إِذَا لَقُواْ الَّذِینَ ءَامَنُواْ قَالُواْ ءَامَنَّا وَ إِذَا خَلَا بَعْضُهُمْ إِلیَ‏ بَعْضٍ قَالُواْ أَتحَُدِّثُونهَُم بِمَا فَتَحَ اللَّهُ عَلَیْکُمْ لِیُحَاجُّوکُم بِهِ عِندَ رَبِّکُم... أَوَ لا یَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ یَعْلَمُ ما یُسِرُّونَ وَ ما یُعْلِنُونَ؟» «و هنگامی که مؤمنان را ملاقات کنند، می‏گویند: «ایمان آورده‏ایم» ولی هنگامی که با یکدیگر خلوت می‏کنند، (بعضی به بعضی دیگر اعتراض کرده) می‏گویند: «چرا مطالبی را که خداوند (درباره صفات پیامبر اسلام) برای شما بیان کرد، به مسلمانان بازگو می‏کنید تا روز رستاخیز در پیشگاه خدا، بر ضد شما به آن استدلال کنند؟!...» آیا اینها نمی‏دانند خداوند آنچه را پنهان می‏دارند یا آشکار می‏کنند، می‏داند؟!»
چنانچه در این آیه مشاهده می‏گردد برخی از افراد قوم بنی اسرائیل، علم خدا را محدود به ظواهر امور مادی می‏دانستند، و تصور می‏کردند که اگر چیزی را پنهان کنند و مسلمانان را از آن مطلع نسازند، خدا نیز از آن با خبر نمی‏شود. قرآن با تکیه بر حاضر و ناظر بودن خداوند و آگاهی او بر همه امور پیدا و پنهان، بر تصور باطل آنها که از عقیده به اصالت ماده و حس ناشی می‏شد، خط بطلان کشیده و مبارزه خود را با این عقاید پوچ اعلام نموده است.

عوامل حس‏گرایی
...

[ویکی فقه] حس گرایی (قرآن). حس گرایی، بینش کسانی است که ادراک حقیقی را منحصر به ادراک حسی و تجربه می دانند. اینان شاخه ای از مادیون اند که همواره امور عالم را به ماده جسمانیات و قوای جسمانی نسبت می دهند، ازاین رو فلاسفه ای که حس را منشا علم بشر می دانند حسیون نامیده می شوند؛ در مقابل عقلیون.
حس گرایی، بینش کسانی است که ادراک حقیقی را منحصر به ادراک حسی و تجربه می دانند. اینان شاخه ای از مادیون اند که همواره امور عالم را به ماده جسمانیات و قوای جسمانی نسبت می دهند، ازاین رو فلاسفه ای که حس را منشا علم بشر می دانند حسیون نامیده می شوند؛ در مقابل عقلیون. در این مدخل از آیاتی مانند «ما یهلکنا الا الدهر» ، «لایرجون لقاءنا» ، «ان هی الا حیاتنا الدنیا» ، «لولا انزل علیه ملک» و «و لن نؤمن لک حتی نری الله جهرة» استفاده شده است.
آثار حس گرایی
از جمله بهانه جوئیهائی که مشرکان در برابر پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم داشتند و در چندین آیه از قرآن به آن اشاره شده و در آیه مورد بحث نیز آمده است این است که آنها میگفتند چرا پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم به تنهائی به این مأموریت بزرگ دست زده است؟ چرا موجودی از غیر جنس بشر و از جنس فرشتگان او را در این ماموریت همراهی نمی کند؟ مگر میتواند انسانی که از جنس ما است به تنهائی بار رسالت را بر دوش کشد؟ و منظورشان این بوده که به خیال خود آن حضرت را تحریک به کاری کنند که از انجامش عاجز شود.
عناوین مرتبط
...