حزب اتحاد و ترقی

یک سازمان انقلابی مخفی بود که به عنوان کمیته جامعه اتحادیه عثمانی ( ترکی عثمانی: İttihad - ı Osmanî Cemiyeti ) در قسطنطنیه ( استانبول کنونی ) در ۶ فوریه ۱۸۸۹ توسط گروهی از دانشجویان دانشکده سلطنتی پزشکی تأسیس شد.
اتحاد و ترقی در ۱۳۱۳ ق / ۱۸۹۵ م با موضع گیری در برابر حملهٔ ارامنه به باب عالی نخستین بار به طور رسمی موجودیت سیاسی خود را آشکار کرد و با انتشار اعلامیه ای، علت اصلی این رفتار ارامنه را استبداد و سوء مدیریت عبدالحمید دانست و هموطنان و مسلمانان را برای ریشه کن ساختن ظلم و نیز اجرای اصلاحات به اتحاد و یگانگی دعوت کرد.
در پی آن عده ای از اعضای مؤسس جمعیت بازداشت و تبعید شدند و گروهی نیز به خارج از کشور گریختند و در پاریس، ژنو، شبه جزیرهٔ بالکان و قاهره شعبه هایی دایر کردند و به فعالیت پرداختند روزنامه های مشورت ( ترکی ) و ضمیمهٔ فرانسوی آن در پاریس، میزان و عثمانی در ژنو و قانون اساسی و حق در قاهره از همین ایام و از سوی همین افراد منتشر شد.
در سال ۱۹۰۸، عبدالحمید را مجبور به بازگرداندن مشروطیت ۱۸۷۶ کرد و بدین ترتیب دوره دوم قانون مشروطیت امپراتوری آغاز شد.
در دوره انحلال امپراتوری عثمانی پس از جنگ اول جهانی به یک سازمان متشکل سیاسی تبدیل شد و خود را با ترکهای جوان همسو کرد.
پس از ترور محمود شوکت پاشا حزب اتحاد و ترقی نظام تک حزبی را در کشور پی گرفت که تمام تصمیمات آن توسط اعضای کمیته مرکزی حزب که عبارت بودند از طلعت پاشا - انور پاشا و جمال پاشا گرفته می شد و پایه و اساس کار بر مبنای کشور ترک و پان ترکیزم قرار گرفت که در نهایت موجب تولد کشور ترکیه گشت. پس از شکست عثمانی در جنگ جهانی اول، بسیاری از رهبران پیشین آن به جنبش ملی گرای ترکیه به رهبری مصطفی کمال ( آتاترک ) پیوستند و در نهایت به عنوان اعضای حزب جمهوری خواه خلق کمال به فعالیت های سیاسی خود در ترکیه ادامه دادند. [ ۱]
در اوائل آبانماه ۱۲۸۶ هجری شمسی که نیروهای عثمانی بدستور سلطان عبدالحمید برای کمک به استبداد محمد علیشاه به آذربایجان تعدی میکردند حزب اتحاد و ترقی، «بیانیه ای  » بزبان ترکی برای دارالشوری ( مجلس شورای ملی ) و انجمن تبریز فرستاد که آنها نیز پاسخ دادند.
بعدها در جنگهای آزادیخواهان با محمد علی شاه نیز همدستی با ایرانیان کردند و یک دسته از ایشان به شهر خوی به یاری آزادی خواهان درآمدند. [ ۲]