حریری قاسم بن علی

[ویکی نور] «ابومحمد، قاسم بن علی بن محمد بن عثمان حریری»، ادیب، لغوی و صاحب مقامات می باشد. وی در حدود 446ق، در منطقه ای نزدیک بصره به نام مَشان به دنیا آمد و در آن جا بزرگ شد. او به قبیله ربیعة الفَرَس (یا ربیعة بن نَزار) منسوب است و ظاهرا به سبب اشتغال یکی از اجدادش به بافت یا فروش پارچه حریر، به حریری ملقب شده است و چون ساکن محله بنی حرام در بصره بود، عده ای او را حرامی می خواندند. وی فردی برخوردار از ثروت بود و نخلستانی با هجده هزار نخل در منطقه مشان داشت.
حریری در دربار خلیفه عباسی به کتابت مشغول بود. وی همچنین صاحب خبر (برید) بصره بود که این منصب تا پایان حکومت مقتفی لامراللّه (حک: 530- 555ق) در بین فرزندانش باقی ماند. وی در 516ق در محله بنی حرام بصره درگذشت. در برخی منابع، تاریخ مرگ وی، سال های 514 و 515ق ذکر شده است.
وی ادیبی فاضل، خوش ذوق، خوش سخن، با ذکاوت، در عصر خود بی نظیر و در طبقه علمای طراز اول بود. سبکی او را در طبقه پنجم، یعنی کسانی که بین سال 500 و 600ق در گذشته اند؛ و ابن قاضی شهبه در طبقه سیزدهم علما، یعنی کسانی که در دو دهه اول قرن ششم در گذشته اند، قرار داده است. وی از محضر استادانی چون ابوتمام محمد بن حسن بن موسی مُقری و ابوالقاسم فضل بن محمد بن علی بن فضل قَصَبانی (متوفی 444ق) نحوی استفاده نمود. با این که تمامی منابع بر استادی قصبانی و شاگردی حریری اتفاق نظر دارند، اما به لحاظ تاریخی، این دو یکدیگر را ندیده اند. عده کثیری نیز از او استفاده کرده و روایت نقل نموده اند.
دُرَّةالغَوّاص فی اَوهام الخَواص. ابن انباری آن را با نام دُرَّة الغَوّاص فیما یلْحَنُ فیه الخَواص و خوانساری با نام دُرَّة الغَوّاص فی اَغْلاط الخَواص آورده است، قصیده ای تعلیمی در باب نحو به نام مُلْحَةالاِعراب، دیوان رسائل یا نامه ها، مجموعه ای از اشعار حریری، مُزَین به صنایع لفظی، از جمله لزوم مالایلزم، جناس و عکس، موجود است، توشیح البیان.
مقامات الحریری / نوع اثر: کتاب / نقش: نویسنده
ملحه الاعراب للحریری البصری / نوع اثر: کتاب / نقش: نویسنده