[ویکی نور] حرکة الإصلاح الشیعی با نام کامل «حرکة الإصلاح الشیعی علماء جبل عامل و أدباؤه من نهایة الدولة العثمانیة الی بدایة استقلال لبنان»، رساله دکترای سابرینا مرون (Sabrina Mervin) خاورشناس و شیعه شناس فرانسوی است که در سال های 1992-1996م در منطقه سوریه و لبنان اقامه داشته و به پژوهش مشغول بوده است. در این کتاب جنبش اصلاح دینی علمای جبل عامل و ادبای این منطقه از اواخر دولت عثمانی تا ابتدای استقلال لبنان مورد بررسی قرار داده است. کتاب توسط «هیثم الامین» از فرانسوی به عربی ترجمه و توسط جودت فخرالدین تحقیق و ارجاع نویسی شده است.
کتاب مشتمل بر یک مقدمه و نه فصل است. هر یک از فصول از بخش هایی تشکیل شده که خود حاوی عناوینی است. نکته قابل توجه در این پژوهش کثرت و تنوع مصادر و منابع است که مؤلف در پژوهش خود از 816 منبع بهره گرفته است. وی علاوه بر منابع عربی خطی و چاپ شده از 415 اثر چاپ شده به زبان انگلیسی و فرانسه و 49 سند از بایگانی وزارت خارجه فرانسه استفاده کرده است.
نویسنده در مقدمه کتاب پیشینه حرکت اصلاحی را مورد مطالعه قرار داده و معتقد است که «هنری لاووست» عهده دار ثبت و تحلیل تحولات جـنبش اصلاح در میان اهل سـنت و در میان شیعیان عرب زبان نیز «ورنراند» آغازگر این حرکت بوده است. ورنراند شاگردانش را نیز به این حوزه مطالعاتی سوق داد. پیش از او اهتمام به جریانات و جنبش های اصلاح شیعی -یا به تـعبیر خـاورشناسان انـگلیسی یا آلمانی زبان جنبش عـصری سـازی- بـسیار اندک بود . البته پیش از پرداختن به آن باید به این نکته اشاره کرد که بـحث و بـررسی ها در تـاریخ معاصر، پیرامون جنبش اصلاحی در میان اهل سنت بـه جـهان عرب منحصر شده بود، چنانکه پژوهش پیرامون حرکت اصلاحی شیعه نیز تنها به ایران محدود می شد و در واقع مطالعه و پژوهـش دربـاره شـیعیان عرب زبان قربانی تقسیم کار پژوهشگران در حوزه فعالیت های علمی شـد و پژوهش های مستقلی درباره شیعیان عرب زبان انجام نگرفت ، مگر آنچه اخیراً در نوشته های «بیار ژان لویزار» و اسحاق نقاش درباره شـیعیان عـراق، انـعکاس یافته است.
وی سپس محدوده پژوهش حاضر را «اصلاح بزرگان دینی شیعه جبل عامل از اواخر دولت عـثمانی تـا روی کـار آمدن دولت لبنان مستقل» دانسته و در انتخاب این منطقه جغرافیایی چنین استدلال می کند که ایـن قلمرو جغرافیایی، سرزمینی عالم پرور و مهد علمای شیعه امامیه به شمار می آید سپس تأکید می کند که «گرچه این پژوهش از جهت قلمرو جغرافیایی به منطقه جبل عامل محدود می شود، سکونت و فـعالیت پنجاه ساله سید محسن امین (مجتهد بزرگ اصلاح طلب جبل عاملی) در منطقه شیعه نشین دمشق، موجب شد تا بارها کار پژوهش و تحقیق را در دمشق دنبال کنیم».
در فصل نخست کتاب ویژگی های تاریخی و جغرافیایی منطقه جبل عامل یا به تعبیر گویاتر «جبل العلماء» برشمرده شده و چگونگی راه یافتن تشیع به این سرزمین تشریح شده و بـه سـلسله عالمان بزرگ و خاندان های علم پرور و دانش دوست که ضامن استمرار سنت و سلوک شیعی در این ناحیه بوده اند، اشاره شده است.
در فصل دوم موقعیت اقتصادی این منطقه و طبقات اجتماعی و همچنین طوایف گوناگونی کـه در آن بـه سر برده و می برند بررسی شده است. آثار اجتماعی و اقتصادی اصطلاحات عصر عثمانی بر زندگانی مردمان این خطه و نقش شیوخ و رؤسای عشایر و طوایف مختلف نیز مورد بحث واقع شده اسـت. مـقام و مـکانت علما و مناسبات جامعه علمی شـیعه بـا مـردم از یک سو و زعما و حکام از سوی دیگر و همچنین مداقه ای در برخی شعائر و آیین های رایج میان مردمان جبل عامل، مطالب فرجامین این فصل را بـه خـود اخـتصاص داده است.
کتاب مشتمل بر یک مقدمه و نه فصل است. هر یک از فصول از بخش هایی تشکیل شده که خود حاوی عناوینی است. نکته قابل توجه در این پژوهش کثرت و تنوع مصادر و منابع است که مؤلف در پژوهش خود از 816 منبع بهره گرفته است. وی علاوه بر منابع عربی خطی و چاپ شده از 415 اثر چاپ شده به زبان انگلیسی و فرانسه و 49 سند از بایگانی وزارت خارجه فرانسه استفاده کرده است.
نویسنده در مقدمه کتاب پیشینه حرکت اصلاحی را مورد مطالعه قرار داده و معتقد است که «هنری لاووست» عهده دار ثبت و تحلیل تحولات جـنبش اصلاح در میان اهل سـنت و در میان شیعیان عرب زبان نیز «ورنراند» آغازگر این حرکت بوده است. ورنراند شاگردانش را نیز به این حوزه مطالعاتی سوق داد. پیش از او اهتمام به جریانات و جنبش های اصلاح شیعی -یا به تـعبیر خـاورشناسان انـگلیسی یا آلمانی زبان جنبش عـصری سـازی- بـسیار اندک بود . البته پیش از پرداختن به آن باید به این نکته اشاره کرد که بـحث و بـررسی ها در تـاریخ معاصر، پیرامون جنبش اصلاحی در میان اهل سنت بـه جـهان عرب منحصر شده بود، چنانکه پژوهش پیرامون حرکت اصلاحی شیعه نیز تنها به ایران محدود می شد و در واقع مطالعه و پژوهـش دربـاره شـیعیان عرب زبان قربانی تقسیم کار پژوهشگران در حوزه فعالیت های علمی شـد و پژوهش های مستقلی درباره شیعیان عرب زبان انجام نگرفت ، مگر آنچه اخیراً در نوشته های «بیار ژان لویزار» و اسحاق نقاش درباره شـیعیان عـراق، انـعکاس یافته است.
وی سپس محدوده پژوهش حاضر را «اصلاح بزرگان دینی شیعه جبل عامل از اواخر دولت عـثمانی تـا روی کـار آمدن دولت لبنان مستقل» دانسته و در انتخاب این منطقه جغرافیایی چنین استدلال می کند که ایـن قلمرو جغرافیایی، سرزمینی عالم پرور و مهد علمای شیعه امامیه به شمار می آید سپس تأکید می کند که «گرچه این پژوهش از جهت قلمرو جغرافیایی به منطقه جبل عامل محدود می شود، سکونت و فـعالیت پنجاه ساله سید محسن امین (مجتهد بزرگ اصلاح طلب جبل عاملی) در منطقه شیعه نشین دمشق، موجب شد تا بارها کار پژوهش و تحقیق را در دمشق دنبال کنیم».
در فصل نخست کتاب ویژگی های تاریخی و جغرافیایی منطقه جبل عامل یا به تعبیر گویاتر «جبل العلماء» برشمرده شده و چگونگی راه یافتن تشیع به این سرزمین تشریح شده و بـه سـلسله عالمان بزرگ و خاندان های علم پرور و دانش دوست که ضامن استمرار سنت و سلوک شیعی در این ناحیه بوده اند، اشاره شده است.
در فصل دوم موقعیت اقتصادی این منطقه و طبقات اجتماعی و همچنین طوایف گوناگونی کـه در آن بـه سر برده و می برند بررسی شده است. آثار اجتماعی و اقتصادی اصطلاحات عصر عثمانی بر زندگانی مردمان این خطه و نقش شیوخ و رؤسای عشایر و طوایف مختلف نیز مورد بحث واقع شده اسـت. مـقام و مـکانت علما و مناسبات جامعه علمی شـیعه بـا مـردم از یک سو و زعما و حکام از سوی دیگر و همچنین مداقه ای در برخی شعائر و آیین های رایج میان مردمان جبل عامل، مطالب فرجامین این فصل را بـه خـود اخـتصاص داده است.
wikinoor: حرکة_الإصلاح_الشیعی