[ویکی فقه] حدائق الیاسمین فی ذکر قوانین الخلفاء (کتاب). «حدائق الیاسمین فی ذکر قوانین الخلفاء و السلاطین»، به زبان عربی ، توسط محمد بن عیسی بن کنان ، در توضیح اصطلاحاتی که در میان خلفا و پادشاهان پیشین مرسوم بوده و اکنون فهم معنای آنها دشوار است و نیز در ذکر صاحب منصبان و هیئات و اداراتی که دولت بر آنها استوار است و... تالیف گردیده است.
کتاب، مشتمل بر یک مقدمه، شش باب و یک خاتمه است. ابواب کتاب، به صورت زیر تنظیم شده است: باب اول، دارای دو «قسم» است که قسم اول، از پنج «مقصد» و قسم دوم، از هفت «مقصد» تشکیل یافته است. باب دوم، شامل دو «نوع» است که نوع اول، از سه «مرتبه» و نوع دوم، از پنج «ضرب» تشکیل شده است. باب سوم، دارای دو «نوع» است که نوع اول، متشکل از دوازده «نظر» و نوع دوم، شامل دو «وظیفه» است. باب چهارم، مشتمل بر چهارده «وظیفه» است. باب پنجم، دارای چهار «طایفه» است. باب ششم، مشتمل بر هفت «مهتار» است (البته طبقه ششم با عنوان «معلم» و طبقه هفتم با عنوان «مصحف دار» یاد شده است).
گزارش محتوا
پاره ای از مباحث مطرح شده در این کتاب عبارت است از: ۱. اموری که به پادشاه اختصاص دارد، از قبیل شعار مملکت و رسومی که پادشاه به وسیله آنها از سایر پادشاهان متمایز می گردد؛ شعارهایی همچون جامه ، تخت ، قلم ، لیقه ، مقصوره (اتاقکی محصور که امام ، در هنگام ایراد خطبه ، در آن می ایستد) و... ؛ ۲. امور مهمی که از قواعد سلطنت است و می بایست سلطان آنها را مد نظر قرار دهد؛ اموری از قبیل تجهیز قاصدان و فرستادگانی که به سوی پادشاهان ممالک اطراف فرستاده می شوند، غداویه (گروه هایی که از قدیم الایام در نزد سلاطین از هیبت و عظمت برخوردار بوده اند، مثل باطنیه در دوره عباسیان )، جاسوسان و حاملان نامه های خصوصی و مهم سلطان، نامه رسان و احوال وی؛ ۳. هیئت سلطان در مواردی از قبیل ازاله مظالم ، نماز عیدین ، تیراندازی و... ؛ ۴. عادت سلطان در پرداخت ارزاق و مزد به اقشار گوناگون از قبیل، سپاهیان، ملازمان، قضاة و علماء و مدرسین و... ؛ ۵. عادت و آداب در مورد خبرهایی که از اطراف و اکناف می رسد، مانند اخباری که از یک سلطان، به صورت مکاتبه ای، توسط قاصد وی به نزد سلطان دیگر ارسال می شود و اخباری که از سوی نواب حاکم از بلاد مختلف می رسد و... ؛ ۶. چینش سپاه و مقدمات و مؤخرات آن؛ ۷. سران و مسئولان مختلف، از قبیل مسئول آموزش، مسئول اسلحه خانه و... ؛ ۸. ذکر عناوین و شرح وظایف کسانی که ملازم سلطان هستند و علی الدوام در اطراف وی حاضرند (عناوینی که در این مورد ذکر شده است، بعضی عربی، پاره ای فارسی و برخی ترکی است)؛ ۹. ولایت صاحب منصبان دینی، همچون قضاة و مفتیان و خطباء و... ؛ ۱۰. نظارت هایی که باید بر اقشار و گروه ها و امور مختلف، توسط ناظران متعدد صورت گیرد.
وضعیت کتاب
فهرست های پایانی کتاب، عبارتند از: ۱. فهرست مصادر و مراجع؛ ۲. فهرست اعلام؛ ۳. فهرست اماکن و بلاد؛ ۴. فهرست مصطلحات؛ ۵. فهرست موضوعات. در پاورقی های کتاب، توضیح اصطلاحات مغلق و مطالبی که در نسخه های دیگر به گونه دیگری ذکر شده اند، آورده شده است.
کتاب، مشتمل بر یک مقدمه، شش باب و یک خاتمه است. ابواب کتاب، به صورت زیر تنظیم شده است: باب اول، دارای دو «قسم» است که قسم اول، از پنج «مقصد» و قسم دوم، از هفت «مقصد» تشکیل یافته است. باب دوم، شامل دو «نوع» است که نوع اول، از سه «مرتبه» و نوع دوم، از پنج «ضرب» تشکیل شده است. باب سوم، دارای دو «نوع» است که نوع اول، متشکل از دوازده «نظر» و نوع دوم، شامل دو «وظیفه» است. باب چهارم، مشتمل بر چهارده «وظیفه» است. باب پنجم، دارای چهار «طایفه» است. باب ششم، مشتمل بر هفت «مهتار» است (البته طبقه ششم با عنوان «معلم» و طبقه هفتم با عنوان «مصحف دار» یاد شده است).
گزارش محتوا
پاره ای از مباحث مطرح شده در این کتاب عبارت است از: ۱. اموری که به پادشاه اختصاص دارد، از قبیل شعار مملکت و رسومی که پادشاه به وسیله آنها از سایر پادشاهان متمایز می گردد؛ شعارهایی همچون جامه ، تخت ، قلم ، لیقه ، مقصوره (اتاقکی محصور که امام ، در هنگام ایراد خطبه ، در آن می ایستد) و... ؛ ۲. امور مهمی که از قواعد سلطنت است و می بایست سلطان آنها را مد نظر قرار دهد؛ اموری از قبیل تجهیز قاصدان و فرستادگانی که به سوی پادشاهان ممالک اطراف فرستاده می شوند، غداویه (گروه هایی که از قدیم الایام در نزد سلاطین از هیبت و عظمت برخوردار بوده اند، مثل باطنیه در دوره عباسیان )، جاسوسان و حاملان نامه های خصوصی و مهم سلطان، نامه رسان و احوال وی؛ ۳. هیئت سلطان در مواردی از قبیل ازاله مظالم ، نماز عیدین ، تیراندازی و... ؛ ۴. عادت سلطان در پرداخت ارزاق و مزد به اقشار گوناگون از قبیل، سپاهیان، ملازمان، قضاة و علماء و مدرسین و... ؛ ۵. عادت و آداب در مورد خبرهایی که از اطراف و اکناف می رسد، مانند اخباری که از یک سلطان، به صورت مکاتبه ای، توسط قاصد وی به نزد سلطان دیگر ارسال می شود و اخباری که از سوی نواب حاکم از بلاد مختلف می رسد و... ؛ ۶. چینش سپاه و مقدمات و مؤخرات آن؛ ۷. سران و مسئولان مختلف، از قبیل مسئول آموزش، مسئول اسلحه خانه و... ؛ ۸. ذکر عناوین و شرح وظایف کسانی که ملازم سلطان هستند و علی الدوام در اطراف وی حاضرند (عناوینی که در این مورد ذکر شده است، بعضی عربی، پاره ای فارسی و برخی ترکی است)؛ ۹. ولایت صاحب منصبان دینی، همچون قضاة و مفتیان و خطباء و... ؛ ۱۰. نظارت هایی که باید بر اقشار و گروه ها و امور مختلف، توسط ناظران متعدد صورت گیرد.
وضعیت کتاب
فهرست های پایانی کتاب، عبارتند از: ۱. فهرست مصادر و مراجع؛ ۲. فهرست اعلام؛ ۳. فهرست اماکن و بلاد؛ ۴. فهرست مصطلحات؛ ۵. فهرست موضوعات. در پاورقی های کتاب، توضیح اصطلاحات مغلق و مطالبی که در نسخه های دیگر به گونه دیگری ذکر شده اند، آورده شده است.