حجرالفتیله. [ ح َ ج َ رُل ْ ف َ ل َ ] ( ع اِ مرکب ) پنبه کوهی. آذرشست. مخاط الشیطان غزل السعالی و بگفته ابن البیطار آنرا طلق نیز گویند و این یکی از معانی طلق است. آمیان طس ( تباه نشدنی ) قسم سپید آبسست است و آبسست نوعی از آمفیبل است و آن نوعی از معدنیات است که مرکب از تارهای سخت باریک میباشد وگاهی در حد نرمی تارهای کتان است. در روم قدیم و شاید در یونان نیز از الیاف آن برای کفن سلاطین و مردان بزرگ منسوجی میکرده اند و این برای آن بود که خاکسترسوخته جسد او با دیگر خاکسترها ممزوج نشود و علاوه بر آن رومیان از آن فتیله چراغ میکردند و این فتیله همیشه میسوخت بی آنکه تباه شود و در ایران از آن دستارچه و امثال آن میساختند. و گویند که زردشت را نیز دستارچه ای از حجرالفتیله بوده است که هرگاه شوخگن میشد به آتش میافکندند تا پاک شود. شمس الدین ابی عبداﷲ محمدبن ابی طالب الانصاری الدمشقی گوید: و من ذلک ( ای من العجائب ) ایضاً اعجوبة ذکرها ابوعبداﷲ فی کتاب المسالک و الممالک ، انه یوجد بوادی دراعة من بلاد البربرحجراً اوضع فی الاماکن الدفئة لان کلین العجین و یمتد خیوطاً کالکتان ثم ینسج منه ثیاب ٌ و منادل و متی اتسخت القیت فی النار فیزول عنه الوسخ و لاتحترق. ( نخبة الدهر چ لیپزیک ص 81 س 2 ) و ابوریحان بیرونی در ذیل ذکرحجرالبادزهر گوید: البادزهر الاجوف المشتمل علی مخاطالشیطان یؤخذ من جوفه مافیه و یعمل من غزله شستکان و هی التی کانت الاکاسرة تسمیها آذرشست و بقی اسم شستکه علی المعمول من غیره فان النار تحرقها و حمل الی استاذ هرمز متولی حرب کرمان سنة تسعین و ثلاثماة من ناحیة زرند و الکوبنات شستکه بیضاء کانت تلقی فی النار اذا اتسخت حتی تأکل النار و سخها. و ذکر من شاهدها انها لوثت بالدهن للامتحان فاشتلعت النار فیها ساعةً ثم خمدت و خرجت الشستکةبیضاء نقیة. و شهد له الوزیر احمدبن عبدالصمد و کان یری بتلک النواحی ، و قال ان هذه الاحجار تکثر بالکانونات تکسر عن شی ٌٔ له خمل یفتل منه غزل ٌ یلقی فیه یعسر التآمه یعمل منه ما ذکر - انتهی. ( الجماهر چ حیدرآباد ص 201 س 19 ). در لغت نامه های فارسی سه کلمه آورده اند و بهر سه کلمه معنی فرشته موکل آتش و سمندر داده اند، و برای هر سه ، بیت ذیل منوچهری را مثال قرار داده اند و آن سه کلمه ؛ یکی آذرشین و دیگری آذرشب و سومی آذرشست است ، و بیت منوچهری را بدین دو صورت نقل کرده اند: در شود بیزخم و زجر و در شود بی ترس و بیم بیشتر بخوانید ...
