حبرج. [ ح ُ رُ ] ( ع اِ ) نوعی مرغابی. ( منتهی الارب ). || بعضی گفته اند چرز نر. ج ، حبارج ، حباریج. ابن بیطار گوید: مرغی است در مصر معروف. و بالسی گوید: گوشت آن گرم و سنگین وناگوار و مولد سودا باشد. ( ابن بیطار ج 2 ص 5 ). قلقشندی گوید: و هو الحباری. قال فی «المصاید و المطارد»:و یقع علی الذکر و الانثی و یجمع علی حباریات. و ذکرغیره ان واحده و جمعه سواء و بعضهم یقول : ان الحبرج هو ذکر الحباری. قال فی «المصاید و المطارد» و هو طائر فی قدر الدیک ، کثیر الریش ، و یقال لها: دجاجة البر. قال فی حیاة الحیوان : و هی طایر طویل العنق ، رمادی اللون ، فی منقاره بعض طول. یقال لذکر الحباری : الخرب. ( بفتح الخاءالمعجمه و سکون الراءالمهملة و باء موحدة فی الاَّخر ) و یجمع علی خراب و اخراب و خربان. و من خاصیته : ان الجارح اذا اعتنقها ارسلت علیه ذرقا حاصلا معها، متی احبت ارسلته ، فیه حدة تمعط ریشه و لذلک یقال : «سُلاحها سِلاحها». قال فی «حیاة الحیوان »: و هی من اشد الطیر طیراناً، و ابعدها شوطا، فانها تصاد بالبصرة فیوجد فی حواصلها الحبة الخضراء التی شجرها البطم ، و منابتها تخوم بلاد الشام. و اذا نتف ریشها و ابطأ نباته ماتت کمداً. قال : و هی من اکثرالطیر جهداً فی تحصیل الرزق ، و مع ذلک تموت جوعا بهذا السبب. قال فی «المصاید و المطارد»: و هی مما یعاف ، لانها تأکل کل شی حتی الخنافس. و قال فی «حیاة الحیوان »: حکمها الحل ، لانها من الطیبات و استشهد له بحدیث الترمذی من روایة سفینة مولی رسول اﷲ صلی اﷲ علیه و سلم انه قال : «اکلت مع رسول اﷲحباری » و یقال لولدها! الیحبور و ربما قیل له نهار،کما یقال لولد الکروان : لیل. ( صبح الاعشی ج 2 ص 64 ).
