حالت هارتل–هاوکینگ

در فیزیک نظری، حالت هارتل - هاوکینگ، که برگرفته از نامهای جیمز هارتل و استیون هاوکینگ، نظریه ای پیشنهادی برای وضعیت جهان پیش از دوره پلانک است.
هارتل و هاوکینگ چنین پیشنهاد می کنند که اگر ما در زمان رو به عقب و به سوی آغاز جهان سفر کنیم، متوجه خواهیم شد که بسیار نزدیک به نقطه ای که می توانست نقطه شروع جهان باشد، زمان جای خود را به فضا می دهد و در واقع ابتدا تنها فضا وجود داشت و زمان نبود. نقطه آغازین تنها برای موجودیت هایی معنی دار است که با زمان سروکار داشته باشند. از آنجا که زمان پیش از مه بانگ وجود نداشته است، مفهومی به نام آغاز جهان بی معنی است. بر اساس پیشنهاد هارتل - هاوکینگ، جهان آغازی به آن شکلی که در ذهن ماست، ندارد  : جهان پیش - مه بانگ، یک تکینگی در فضا و زمان بود. بنابراین جهان حالت هارتل - هاوکینگ هیچ نقطه آغازی ندارد اما از جهان حالت پایدار فرد هویل متفاوت است؛ به بیان ساده، هیچ مرز آغازینی در فضا یا زمان ندارد. [ ۱]