حال کامل

زمان حال کامل ( به انگلیسی: Present perfect ) نام یک زمان دستوری دارای نمود کامل است. در زبانهایی مانند فارسی و انگلیسی نمود کامل نقش مهمی در کارکردهای زمان حال کامل بازی می کند و به نوعی موجب می شود تقسیم بندی رایج محور زمان به دو بخش گذشته و غیرگذشته که در سه گانهٔ زمان - نمود - وجه برای نامگذاری زمانهای دستوری به کار می رود مخدوش شود. [ ۱] از اینرو در مواردی آنرا با لفظ گذشته ( مانند اصطلاح ماضی نقلی در فارسی ) و در مواردی حال ( مانند اصطلاح حال کامل در انگلیسی ) معرفی کرده اند. میان کارکردهای زمان حال کامل در زبانهای دارای این زمان مشابهت هایی وجود دارد ولی یکسانی نیست و دستورنویسان به طور سنتی این زمان و به طور کل زمانهای دارای نمود کامل را به صورت زبان ویژه بررسی کرده اند. [ ۲] در زبان فارسی دو زمان دستوری حال کامل و ماضی بعید دارای نمود کامل هستند. [ ۳]
در نوشتار رسمی حال کامل در فارسی به صورت «صفت مفعولی + ام/ای//ایم/اید/اند» است که صفت یا اسم مفعولی متشکل از ستاک گذشته+ـه می باشد. در صیغهٔ سوم شخص مفرد «است» می تواند حذف شود و این در ادبیات فارسی سابقه دارد. [ ۴] برای نمونه صرف فعل رفتن در زمان حال کامل چنین است: رفته ام، رفته ای، رفته ، رفته اید رفته ایم، رفته اند
برخی دستورپژوهان با در نظر گرفتن اینکه هر گروه فعلی لزوماً باید دارای یک فعل باشد و تحلیل «ـه» به عنوان تکواژ تصریفی نمود کامل که در زمانهای حال کامل و ماضی بعید بروز میابد ساختار بالا را رد می کنند و قائل به ساختار «ستاک گذشته+ـه ( به عنوان تکواژ نمود کامل ) + شناسهٔ فعل ( ام/ای//ایم/اید/اند ) » هستند. [ ۵]
در زبان محاوره صورت آوایی زمان گذشته ساده و زمان حال کامل در تمام صیغه ها به جز سوم شخص مفرد تنها به واسطه محل قرارگیری تکیه است که از هم بازشناخته می شوند. به عنوان نمونه صیغهٔ سوم شخص جمع فعل رفتن در زمان گذشته ساده /‎/'raf. tan و در زمان حال کامل /raf. 'tan/ است ( علامت آپستروف «'» در ابتدای هجا نشاندهندهٔ تکیه دار بودن آن است و نقطه جداکنندهٔ هجاها است ) . زبان فارسی زبانی تکیه پایانی شناخته می شود یعنی جایگاه نرمال تکیه در زبان فارسی انتهای واژه است ولی اگر وندهای تصریفی و اشتقاقی به واژه ملحق شوند آنها تکیهٔ واژه را می برند و واژبستها تکیه بر نیستند. به عنوان نمونه در واژهٔ تک هجایی «رفت» /‎/'raft و در «رفته» /raf. 'te/ ( متشکل از رفت+ـه که «ـه» تکیه بر است ) تکیه روی هجای پایانی و در واژهٔ «برو» /'bo. ro/ ( تشکیل شده از تکواژ تصریفی امرسازِ «بـ» که تکیه بر است بعلاوهٔ بن مضارع «رو» ) تکیه روی هجای آغازین می افتد. شناسه های ام/ای/ایم/اید/اند واژه بست هستند و تکیه بر نیستند. «اید» و «اند» در محاوره به این /in/ و ان /an/ تبدیل می شوند؛ بنابراین هنگام الحاق این شناسه ها به زمان گذشته ساده تغییری در جایگاه تکیه ایجاد نمی شود. به عنوان نمونه در ساخت صیغه سوم شخص جمع گذشته ساده فعل رفتن ستاک گذشته «رفت» /‎/'raft پس از اضافه شدن واژه بست «ان» بدون تغییر در جایگاه تکیه به «رفتن» /‎/'raf. tan تبدیل می شود. اما در صیغه های محاورهٔ زمان حال کامل اتفاقی که رخ می دهد این است که زیرساخت تشکیل شده از ستاک گذشته+ تکواژ تصریفی «ـه» +شناسه هستند و صامت میانجی بست چاکنایی نیز میان تکواژ «ـه» و شناسه قرار می گیرد ( به عنوان نمونه داریم «رفته اند» /raf. 'te. ?and/ ) سپس در محاوره ای شدن این ساخت ابتدا تکواژ تصریفی «ـه» که تکیهٔ واژه را عهده دار بوده حذف می شود. متعاقب آن دیگر نیازی به صامت میانجی بست چاکنایی نیست و آن نیز حذف می گردد و در نهایت تکیهٔ حذف شدهٔ تکواژ تصریفی «ـه» خود را به صورت کشش واکه ای در شناسه های ام/ای/ایم/اید/اند نشان می دهد. به عنوان نمونه پس از اعمال این فرایند از «رفته اند» /raf. 'te. ?and/ خواهیم داشت «رفتند» که شناسه هم کوتاهتر می شود و در نهایت صورت «رفتن» /raf. 'tan/ به دست می آید. [ ۶]