حاقلانی. [ ق ِ ] ( اِخ ) ابراهیم. دانشمند مارونی ، از مارونیان سوریه در مائه هفدهم م. مولد وی قریه حاقل سوریه و وفات در رُم بسال 1664 م. او در مدرسه مارونیان رم به کسب علم پرداخت و پس از اشتغال به تعلیم عربی و سریانی در رم ،لوئی سیزدهم او را به پاریس خواند، تا در ترجمه توراة به زبانهای مختلف همکاری کند ( 1640 ). سپس وی به رم بازگشت و استاد عربی وسریانی در کلژ رویال گردید ( 1646 ). پس از مراجعت به رم در 1652 در تدوین کتاب مقدس بزبان عربی که توسط جمعیت تبلیغاتی در 1671 تهیه شد شرکت کرد. وی با گابریل سیونیتا ی ایتالیائی ، و والرین فلاوینْی استاد عبری در پاریس مشاجرات سخت داشت. آثار متعدد به لاتین از او باقی است که عمده آنها کتب ذیل است : مجمع نیقیه ( نیسه ) طبق آثار شرقی ( 1645 )، فهرست ادبیات کلدانی ( 1653 ). صاحب معجم المطبوعات گوید: وی عده بسیاری از کتب عربی و فارسی را به لاتینی ترجمه کرد، ازجمله آنها جام گیتی نماست که به مختصر مقاصد حکمة فلاسفة العرب موسوم کرد و شرح احوال او را یوسف الدبس مطران در تاریخ سوریه آورده و نیز در جامع الحجج الراهنة آمده است. و اصل جام گیتی نما تألیف قاضی میبدی حسین بن معین الدین است. ( از معجم المطبوعات ص 738 ). مؤلف ذریعه از اکتفاءالقنوع نقل میکند که مختصر مقاصد حکمة فلاسفة العرب ترجمه جام گیتی نما تألیف خواجه نصیر طوسی است که ابراهیم حاقلانی آنرا بعربی ترجمه کرده و در پاریس بسال 1641 و درآلمان بسال 1642 چاپ شده است. ( ذریعه ج 5 ص 25 ). حاقلانی نخستین کس است که تاریخ فلسفه شرق را به زبان لاتینی نگاشت و به سن شصت وچهارسالگی پس از تألیف شصت کتاب درباره تاریخ و فلسفه و زبانهای سامی درگذشت. و نیز او اولین کس است که تاریخچه مارونیان را به لاتینی نوشت. رجوع به مجله الهلال سال 29 ج 4 ص 360 شود.
