حارث محاسبی

حارِث مُحاسِبی (بصره ح ۱۶۵ـ بغداد ۲۴۳ق)
(نام اصلی: ابوعبدالله حارث بن اسد) زاهد و عارف مشهور و از مشایخ تصوّف. گویند لقب او اشاره به آن است که لحظه ای از محاسبۀ نفس خود فارغ نمی شد. او را در میان ناموران حوزۀ تصوّف به دانش وسیع در علوم ظاهری ستوده اند. حدیث را از یزید بن هارون فراگرفت و ابوالعباس طوسی در شمار راویان اوست. در تصوف با جنید مصاحبت داشت. بصری بود و چون پدرش مذهب قدَری داشت، از این رو در میراثِ هنگفت او هیچ تصرفی نکرد هرچند به هنگام مرگ، به یک درهم محتاج بود. دعای او را مستجاب دانسته اند. محاسبی، سال ها در بغداد به نشر تصوّف همت گماشت، تا آن جا که او را استاد اکثر بغدادیان دانسته اند. از نخستین بغدادیانی است که از آن ها، رسماً سماعِ همراه با تواجد گزارش شده است. الوصایا؛ التوهّم؛ آداب النفوس؛ شرح المعرفه؛ و الرعایه لحقوق الله را از کتاب های او دانسته اند.