حارث بن حلزه یشکری وائلی

[ویکی فقه] حارِث بن حِلِّزَه یشْکُری وائِلی، از شاعران دوره جاهلیت عرب و یکی از سرایندگان معلّقات است.
نام و نَسب او حارث بن حِلّزةبن مکروه بن بُدَید، مکروه بن یزید و مِکْرَزَةبن بُدید ذکر شده است. حارث از بنی یشکر بود و یشکر فرزند بَکْربن وائل. ازاین رو حارث، یشکری و وائلی است. او از بزرگان قوم خود در عراق بود اَصْمَعی (متوفی ۲۱۶، ص ۱۱) او را شاعری فَحْل معرفی کرده و ابن سَلّام جُمَحی (متوفی ۲۳۱؛ ص ۱۲۷) حارث را در طبقه ششم شاعران فحل دوره جاهلی قرار داده است. با این استدلال که مسیحیان در دوره جاهلیت، بزرگان خود را حارث می نامیدند، و قبیله بکر نیز مسیحی بودند، و طایفه یشکر نیز همان آیین را داشتند، نام حارث بن حلّزه را نیز در میان مسیحیان آورده است، ولی این نظر را نپذیرفته و آن را نقد کرده اند.
زندگانی حارث
از زندگانی حارث اطلاع چندانی در دست نیست. کنیه های او را ابوظُلَیم و ابوعُبَیده و نام فرزندانش را مَذْعور، عَمْرو، و ظُلَیم ذکر کرده اند حارث بن حلّزه را جزء مُعَمَّران (دیر زیستان) یاد کرده اند که ۱۵۰ سال زندگی کرد. تاریخ درگذشت او را، با اختلاف، سال ۵۲۰ میلادی، ۵۶۰ میلادی و ۵۷۰ میلادی گفته اند )، ولی قول مشهورتر ۵۸۰ میلادی است.
شهرت حارث
عمده شهرت حارث به سبب قصیده ای است در بحر خفیف با مطلع «آذَنَتْنا بِبَینِها اَسماءُ/ رُبَّ ثاوٍ یمَلُّ مِنْهُ الثَّواءُ»، که در ۱۳۵ سالگی، در حضور حاکم حیره، عمروبن هند (حک: ۵۵۴ـ ۵۷۴ یا ۵۷۸ میلادی)، در دفاع از قبیله خود (بکر) در برابر قبیله تَغْلِب و شاعر آن، عَمْروبن کُلْثوم تَغْلبی، سرود. چون حارث به بَرَص (پیسی) مبتلا بود اجازه ندادند نزد حاکم حضور یابد و او از پسِ پرده یا هفت پرده، به گفته شعر خود را بالبداهه (ادامه مقاله) خواند. قصیده او چنان مقبول افتاد که حاکم فرمان داد پرده را کنار زنند و حارث را در کنار خود جای داد و به سود بکریان داوری کرد . منوچهری دامغانی نیز با آوردن «آذَنَتْنا»، به این شعر اشاره کرده است.برخی برآن اند که قصیده حارث ارتجالاً سروده شده است و حتی گفته اند بزرگ ترین مطلبی که ارتجالی گفته شده همین قصیده است. ابن مُعْتَز (متوفی ۲۹۶) در شعری که در سیزده سالگی برای استادش، ابوالحسن دمشقی، فرستاد به ارتجالی بودن قصیده حارث اشاره کرده و این بیانگر شهرت این مطلب در ادبیات عربی است. به گفته ابوعَمْرو شَیبانی (متوفی ۲۰۶)، اگر حارث این قصیده را در طول یک سال هم می گفت سرزنشی بر او نبود چه رسد به این که آن را ارتجالی سروده باشد، ولی باتوجه به مطالبی که در ضمن قصیده مطرح شده (ادامه مقاله) و شیوه استدلال، پذیرفتن ارتجالی سروده شدن قصیده، دشوار است و بسیاری از محققان نیز ارتجالی بودن آن را رد کرده اند. برخی وجود اِقْواء (یکی از عیوب قافیه ) را در یک بیت قصیده حارث، نشانه ارتجالی بودن قصیده دانسته اند ولی به گفته طه حسین (ص ۲۲۴)، اِقواء در بسیاری از قصیده هایی که ارتجالی سروده نشده اند نیز به چشم می خورد. این قصیده جزء مُعَلّقات سبع آمده است، ولی به نظر تئودور نولدکه سروده عمروبن کلثوم، که بسیار مشهور و جزء معلّقات بود، حَمّاد راویه را بر آن داشت تا به سبب دوستی اش با قبیله بکر، قصیده حارث را نیز، که در شهرت به پایه قصیده عمرو نمی رسید، جزء معلّقات قرار دهد .
مضامین قصیده حارث
...