حاجی بایرام ولی

صوفی ترک و بنیان گذار فرقۀ ملامتی بایرامیه (دورۀ دوم). در ۷۵۳ق در روستایی نزدیک آنکارا متولد شد. وی از مریدان علاءالدین اردبیلی بود و از درویشان حمیدالدین بن موسی قیصری عارف نامدار است که به دستور علاءالدین از خوی به آناطولی هجرت کرده است. حاجی بایرام، در آنکارا در قرا مدرسه ای که ملک خاتون بنا کرده بود، مدرس بود که شیفتۀ حمیدالدین شد و مدرسه را ترک گفت و همراه شیخ به شام و مکه رفت و پس از ادای مناسک حج به آق سرای بازگشت. پس از وفات حمید الدین در ۸۱۵ق بایرام ولی به آنکارا آمد و طریقیت بایرامیه را که آمیزه ای از خلوتیه و نقشبندیه بود، تأسیس کرد. با وجود نفوذ صوفیان بزرگی چون ابن عربی، مولوی، قونوی و دیگران در آن زمان، بایرامیه در اندک زمانی گسترش یافت و حاجی بایرام چنان شهرت یافت که پادشاه سلطان مراد دوم مریدان وی را از تکالیف حکومت معاف داشت. اشعار وی به ترکی است. سلسلۀ حاجی بایرام را به بایزید بسطامی رسانده اند که به اعتقاد اهل طریقت وی نیز از روحانیت امام جعفر صادق (ع) مستفیض شده است. توسعۀ سلسلۀ بایرامیه به وسیلۀ صوفیان اردبیل بوده است زیرا حاج بایرام ولی از حمیدالدین آق سرایی اخذ فیض کرده که وی نیز از صوفیان شیعی اردبیل مستفیض شده است.