[ویکی اهل البیت] حاج میرزا حسن مجتهد از علمای مجاهد و از مفاخر فقهی و اجتماعی آذربایجان فرزند حاج میرزا باقر مجتهد در سال 1268ق در تبریز به دنیا آمد. دروس مقدماتی را در تبریز فراگرفت و برای ادامه تحصیل به عتبات رفت و از محضر اساتید بزرگ چون حاج سید حسین کوه کمری، ملاعلی نهاوندی، حاج میرزا حسن شیرازی، آقا شیخ حسن مامقانی کسب فیض نمود و از آنان اجازه اجتهاد دریافت کرد، سپس به زادگاه خود بازگشت. پس از فوت پدر جانشین او و متصدی مرافعه و قضای تبریز گردید.
میرزا حسن در علم و فضل و نفود کلمه، عالم درجه یک تبریز و آذربایجان به شمار می رفت تا جایی که لفظ «مجتهد مطلق» به او منحصر شد. مجتهد تبریزی یکی از چهره های مشهور و بحث انگیز تاریخ مشروطیت است. خصلت هایی همچون پارسایی، دادجویی، استعمارستیزی سوابق خانوادگی،... و مجتهد را محبوب القلوب مردم مسلمان ساخته بود.
او با همین نفوذ و اعتبار اجتماعی-دینی وارد جنبش عدالتخواهی عصر مشروطیت شد و همراه جمعی از عالمان برجسته تبریز پرچم قیام عدالتخواهی را در آذربایجان برافراشت و با علمای تهران شیخ فضل الله نوری، سید عبدالله بهبهانی، محمد طباطبایی همدل و همراه شد و به پیشبرد قیام خدمتی شایان کرد.
پس از پیروزی مشروطیت در تأسیس انجمن ایالتی آذربایجان شرکت کرد و تا مدتها از اعضای هئیت رئیسه این انجمن بود. و از هیچ کمکی به انجمن دریغ نداشت به طوری که تمام دارایی خود را در اختیار انجمن قرار داد. ایشان همچنین در انتخاب وکلای آذربایجان (1324ق) در مجلس شورا نقش بسزایی داشت.
اقدامات تند و افراطی انجمن ایالتی، موجب نگرانی و رویگردانی بسیاری از علما و روحانیون از آن گردید و انجمن یکه تاز صحنه سیاست آذربایجان شد و به اقدامات خودسرانه ای دست زد، از جمله حاج میرزا عبدالکریم تبریزی برادرزاده میرزا حسن را که در آغاز از مشروطه خواهان بود تبعید کرد و فرزند میرزا و چند نفر دیگر را اعدام نمود.
این اقدامات موجب اعتراض و انتقاد مجتهد گردید. اما انجمن که از مدتها پیش تبلیغات گسترده ای بر ضد مخالفان خود به راه انداخته بود، وی را به زمینداری، احتکار و همکاری با مستبدان متهم کرده ایشان را ممنوع المنبر ساخت و از تبریز تبعید کرد و این خبر را با آب و تاب به مجلس شورای ملی در تهران مخابره کرد. برخورد توهین آمیز مشروطه چیان تندرو با مجتهد مورد انتقاد شدید علما، از جمله شیخ فضل الله نوری، طباطبایی، بهبهانی و حتی نمایندگان تندرو آذربایجان در مجلس قرار گرفت.
انجمن ایالتی نه تنها به این اعتراضات ترتیب اثر نداد بلکه عده ای از اعضای خود را به اتهام حمایت از میرزا اخراج کرد. پس از تبعید میرزا علمای طراز اول تبریز همچون ثقه الاسلام تبریزی و برخی از رجال متنفذ تبریز به نشانه اعتراض شهر را ترک کردند. خروج تبعیدگونه مجتهد از تبریز نقطه اوج حرکت مرموزی بود که نتیجه سوء آن بعدها معلوم گردید.
میرزا حسن در علم و فضل و نفود کلمه، عالم درجه یک تبریز و آذربایجان به شمار می رفت تا جایی که لفظ «مجتهد مطلق» به او منحصر شد. مجتهد تبریزی یکی از چهره های مشهور و بحث انگیز تاریخ مشروطیت است. خصلت هایی همچون پارسایی، دادجویی، استعمارستیزی سوابق خانوادگی،... و مجتهد را محبوب القلوب مردم مسلمان ساخته بود.
او با همین نفوذ و اعتبار اجتماعی-دینی وارد جنبش عدالتخواهی عصر مشروطیت شد و همراه جمعی از عالمان برجسته تبریز پرچم قیام عدالتخواهی را در آذربایجان برافراشت و با علمای تهران شیخ فضل الله نوری، سید عبدالله بهبهانی، محمد طباطبایی همدل و همراه شد و به پیشبرد قیام خدمتی شایان کرد.
پس از پیروزی مشروطیت در تأسیس انجمن ایالتی آذربایجان شرکت کرد و تا مدتها از اعضای هئیت رئیسه این انجمن بود. و از هیچ کمکی به انجمن دریغ نداشت به طوری که تمام دارایی خود را در اختیار انجمن قرار داد. ایشان همچنین در انتخاب وکلای آذربایجان (1324ق) در مجلس شورا نقش بسزایی داشت.
اقدامات تند و افراطی انجمن ایالتی، موجب نگرانی و رویگردانی بسیاری از علما و روحانیون از آن گردید و انجمن یکه تاز صحنه سیاست آذربایجان شد و به اقدامات خودسرانه ای دست زد، از جمله حاج میرزا عبدالکریم تبریزی برادرزاده میرزا حسن را که در آغاز از مشروطه خواهان بود تبعید کرد و فرزند میرزا و چند نفر دیگر را اعدام نمود.
این اقدامات موجب اعتراض و انتقاد مجتهد گردید. اما انجمن که از مدتها پیش تبلیغات گسترده ای بر ضد مخالفان خود به راه انداخته بود، وی را به زمینداری، احتکار و همکاری با مستبدان متهم کرده ایشان را ممنوع المنبر ساخت و از تبریز تبعید کرد و این خبر را با آب و تاب به مجلس شورای ملی در تهران مخابره کرد. برخورد توهین آمیز مشروطه چیان تندرو با مجتهد مورد انتقاد شدید علما، از جمله شیخ فضل الله نوری، طباطبایی، بهبهانی و حتی نمایندگان تندرو آذربایجان در مجلس قرار گرفت.
انجمن ایالتی نه تنها به این اعتراضات ترتیب اثر نداد بلکه عده ای از اعضای خود را به اتهام حمایت از میرزا اخراج کرد. پس از تبعید میرزا علمای طراز اول تبریز همچون ثقه الاسلام تبریزی و برخی از رجال متنفذ تبریز به نشانه اعتراض شهر را ترک کردند. خروج تبعیدگونه مجتهد از تبریز نقطه اوج حرکت مرموزی بود که نتیجه سوء آن بعدها معلوم گردید.
wikiahlb: حاج_میزا_حسن_مجتهد_تبریزی