جیحون یزدی

زمانی که جیحون در شیراز بود، نزد فرهاد میرزا معتمدالدوله رفت و مورد توجه او قرار گرفت. با واسطه فرهاد میرزا به تهران رفت و به حضور ناصرالدین شاه رسید. در اصفهان نیز ظل السلطان را ستود و لقب تاج الشعرا را از او گرفت. برادر او سیحون یزدی پیشه طبابت داشت و به تاج الاطبا ملقب بود. از دیگر ممدوحان تاج الشعرا می توان به سهام السلطنه عرب، حاکم و سراج الملک امام جمعه یزد اشاره کرد. جیحون در سال ۱۲۶۱ خورشیدی در کرمان فوت کرد و در خواجه خضر به خاک سپرده شد.
از آثار جیحون می توان به دیوان او اشاره کرد که شامل ستایش بزرگان زمان بود و در سال ۱۳۱۶ توسط انجوی شیرازی در بمبئی به چاپ رسید و در مکتب خانه های آن زمان به عنوان کتاب درسی اسفاده می شد. از دیگر آثار او مناقب و مراثی امام حسین و واقعه کربلا بود که هم به نثر و هم به نظم نگاشته شده بود. جیحون مجموعه ای به تقلید گلستان سعدی و منظومه دیگری نیز با عنوان نمکدان دارد.
دیوان شعر او یک بار در ۱۳۱۶ هجری قمری در بمبئی و دوبار به سال های ۱۳۳۶ هجری شمسی و ۱۳۶۳ هجری شمسی در تهران به چاپ رسیده است. او در سال ۱۳۰۱ یا ۱۳۰۲ هجری قمری در کرمان درگذشت. مجموعه ای به نام نمکدان نیز از وی باقی است که در سال ۱۳۱۶ ه. ق در بمبئی چاپ شده است .
هنر جیحون در ترجیع بند و مسمطّات مؤثری است که در رثای خاندان عصمت سروده و با زبان شعر، تصویری روشن و غم آفرین از وقایع عاشورا آفریده است؛ به طوری که در تاریخ سوگواری های ادب پارسی، کمتر شاعری را مانند او در این کار موفق می بینیم. مخمّس معروف او، که با مدح مولای متقیان شروع می شود و با تصویری روشن از شهادت طفل کوچک امام سوم خاتمه می پذیرد، بقدری استادانه سروده شده است که کمتر کسی است، تحت تأثیر آن قرار نگیرد:
ای که فرو رفته ای به بحر تمنّی
گاه به صورت چَمی و گاه به معنی