جُوِینی، شمس الدین محمد ( ـ اهر ۶۸۳ق)
(معروف به: صاحب دیوان) دولتمرد ایرانی. وزیر برجستۀ هولاکوخان، اباقاخان و احمد تکودار مغول. پدرش در دستگاه مغولان منصب مستوفی الممالکی داشت. جوینی از دوران هولاکو تا روزی که اعدام شد، از قدرت و نفوذ خویش برای بازسازی خرابی های به جا مانده از یورش هولاکو بهره جست. از اهل علم و ادب پشتیبانی می کرد و بسیاری از دانشمندان آثارشان را به نام وی نوشته اند. پس از مرگ اباقاخان، مجدالملک یزدی آوازه در انداخت که خواجه شمس الدین، او را به زهر کشته و از این رو ارغون خان کینۀ او را به دل گرفت. چون ارغون خان به پادشاهی رسید، خواجه شمس الدین که از جان خویش بیمناک بود به اصفهان گریخت، اما از ترس آن که مبادا ارغون خانواده و کسانش را به قتل آورد، به اردوی خان مغول بازگشت و از او التفات نیز یافت. اما دیری نپایید که به سعایت امیر بوقا، وزیر ارغون خان، به اتهام مسموم کردن اباقاخان محاکمه شد و سرانجام حکم به قتل او دادند. وی را در نزدیکی اهر (در آذربایجان) کشتند و چهار پسر او را نیز در همان سال به قتل رساندند. سعدی شیرازی او و برادرش عطا ملک جوینی را در چندین قصیده و غزل مدح گفته است.
(معروف به: صاحب دیوان) دولتمرد ایرانی. وزیر برجستۀ هولاکوخان، اباقاخان و احمد تکودار مغول. پدرش در دستگاه مغولان منصب مستوفی الممالکی داشت. جوینی از دوران هولاکو تا روزی که اعدام شد، از قدرت و نفوذ خویش برای بازسازی خرابی های به جا مانده از یورش هولاکو بهره جست. از اهل علم و ادب پشتیبانی می کرد و بسیاری از دانشمندان آثارشان را به نام وی نوشته اند. پس از مرگ اباقاخان، مجدالملک یزدی آوازه در انداخت که خواجه شمس الدین، او را به زهر کشته و از این رو ارغون خان کینۀ او را به دل گرفت. چون ارغون خان به پادشاهی رسید، خواجه شمس الدین که از جان خویش بیمناک بود به اصفهان گریخت، اما از ترس آن که مبادا ارغون خانواده و کسانش را به قتل آورد، به اردوی خان مغول بازگشت و از او التفات نیز یافت. اما دیری نپایید که به سعایت امیر بوقا، وزیر ارغون خان، به اتهام مسموم کردن اباقاخان محاکمه شد و سرانجام حکم به قتل او دادند. وی را در نزدیکی اهر (در آذربایجان) کشتند و چهار پسر او را نیز در همان سال به قتل رساندند. سعدی شیرازی او و برادرش عطا ملک جوینی را در چندین قصیده و غزل مدح گفته است.
wikijoo: جوینی،_شمس_الدین_محمد_(_ـ_اهر_۶۸۳ق)