جواهر السلوک فی امر الخلفاء و الملوک

[ویکی نور] «جواهرالسلوک فی امرالخلفاء و الملوک» تألیف ابنایاس حنفی مورخ مصری قرن نهم است. این اثر خلاصهای از تألیفات دیگر او و بویژه بدائع الزهور است با این توضیح که در آن مطالبی جدیدی را نیز افزوده که در کتاب مذکور نیامده است. همچنین برخی از تواریخ ذکر شده در تصنیفات قبلی را تصحیح کرده است. این کتاب منبع مهمی برای محققین علوم انسانی است؛ چراکه مشتمل بر علم تاریخ، جغرافیا، فلسفه، فقه، حدیث، ادب، طب، نجوم و... است.
کتاب دارای تبویب و فصل بندی خاصی نیست و همانند سفرنامه ها حوادث و اتفاقات را به صورت سلسله وار گزارش کرده است.
در این اثر احوال سلاطین مصر و وابستگان آنان، شرح رفت و آمدها و مسافرتهای آنان، احوال رجال دولت و ارباب امور، رفت و آمد سفیران، تأسیس و افتتاح بناها، وفیات اعیان، کاهش و افزایش آب رود نیل، وضع نرخها و ارزانی و گرانیهای فوق العاده، کمبود یا فراوانی اجناس و امتعه در قاهره، بروز بیماریهای مهلک و همه گیر چون طاعون، رخدادهای طبیعی چون زلزله ها و توفانها و ظهور ستاره های دنباله دار و مرگهای عجیب و تولدهای نادر بیان شده است.
در حقیقت تلاش تاریخی ابنایاس پیش از هر چیز متمرکز بر عصری بود که در آن زندگی می کرد. او عنایت خاصی به تدوین حوادث و به ویژه حوادث سالهای پیش از فتح عثمانی بود. پس از آن به حوادث خود فتح و سالهای پس از آن تا زمان وفات در سال 930ق1523/م می پردازد.
او اخبار مصر و احوال آن و تواناییهای آن و اسرار دفاعی و در مقابل اضطرابات و ضعف و قصور و کمبود سلاح در زمان سلیم اول که در زمان حکومتش ابن عثمان به تملک مصر طمع کرد را، به تفصیل آورده است.