جَوامِع حدیث
کتاب هایی که تمام یا بیشتر ابواب حدیث را دارا باشد. این کتاب ها به ترتیب ابواب فقه، یا به ترتیب حروف تهجّی تدوین یافته است. این آثار معمولاً مشتمل بر این ابواب هستند: ۱. اصول اعتقادی؛ ۲. اخلاق و آداب و صفات مؤمنین؛ ۳. احکام فقهی؛ ۴. تفسیر؛ ۵. تاریخ و سیره؛ ۶. آداب سفر و معاشرت (معروف به باب شمائل)؛ ۷. فتن. بعضی باب مناقب و مثالب را نیز به این ها افزوده اند. نخستین جوامع حدیث نزد شیعه، اواخر قرن اول قمری تألیف شد؛ اما اهل تسنن، به علت ممنوع بودن اخذ و نقل و تدوین حدیث از ناحیۀ خلفا، از نیمۀ دوم قرن ۲ق به تدوین احادیث پرداختند. مهم ترین جوامع حدیث نزد شیعه بدین شرح است: ۱. الجامع فی الفقه تألیف ثابت بن هرمز ابوالمقدم، از اصحاب امام سجاد (ع) و امام باقر (ع)؛ ۲. شرایع الایمان تألیف محمد بن معافی، از اصحاب امام کاظم (ع) و امام رضا (ع)؛ ۳. الجامع تألیف احمد بن محمد بن ابی نصر بزنطی، از اصحاب امام رضا (ع)؛ ۴. الکافی فی الاصول و الفروع و الروضة تألیف ثقة الاسلام کلینی؛ ۵. من لایحضره الفقیه تألیف شیخ صدوق؛ ۶. تهذیب الاحکام تألیف شیخ طوسی؛ ۷. الاستبصار فیما اختلف من الاخبار تألیف شیخ طوسی؛ این چهار کتاب اخیر را کتب اربعه می نامند و جوامع بزرگ متقدمین به شمار می آیند. ۸. وافی تألیف ملا محسن فیض کاشانی؛ ۹. وسائل الشیعه تألیف حر عاملی؛ ۱۰. بحارالانوار تألیف علامۀ مجلسی؛ ۱۱. مستدرک الوسائل تألیف حاج میرزا حسین نوری؛ ۱۲. جامع احادیث الشیعه، زیر نظر آیت الله بروجردی. مهم ترین جوامع حدیث اهل سنت نیز بدین شرح است: ۱. المُوَطّا تألیف مالک بن انس مدنی؛ ۲. مسند احمد تألیف احمد بن حنبل؛ ۳. صحیح بخاری تألیف محمد بن اسماعیل بخاری؛ ۴. صحیح مسلم تألیف ابوالحسن مسلم بن حجّاج قشیری نیشابوری؛ ۵. سنن ابن ماجۀ قزوینی؛ ۶. سنن ابی داود تألیف ابوداود سلیمان بن اشعث سجستانی؛ ۷. الجامع الصحیح معروف به جامع تِرمِذی تألیف محمد بن عیسی تِرمِذی؛ ۸. سنن نسائی تألیف ابوعبدالرحمن احمد بن شعیب نسائی. شش کتاب اخیر را صحاح ستّه می نامند؛ ۹. کنزالعمّال تألیف متّقی هندی؛ ۱۰. المستدرک علی الصحیحین تألیف حاکم حسکانی.
کتاب هایی که تمام یا بیشتر ابواب حدیث را دارا باشد. این کتاب ها به ترتیب ابواب فقه، یا به ترتیب حروف تهجّی تدوین یافته است. این آثار معمولاً مشتمل بر این ابواب هستند: ۱. اصول اعتقادی؛ ۲. اخلاق و آداب و صفات مؤمنین؛ ۳. احکام فقهی؛ ۴. تفسیر؛ ۵. تاریخ و سیره؛ ۶. آداب سفر و معاشرت (معروف به باب شمائل)؛ ۷. فتن. بعضی باب مناقب و مثالب را نیز به این ها افزوده اند. نخستین جوامع حدیث نزد شیعه، اواخر قرن اول قمری تألیف شد؛ اما اهل تسنن، به علت ممنوع بودن اخذ و نقل و تدوین حدیث از ناحیۀ خلفا، از نیمۀ دوم قرن ۲ق به تدوین احادیث پرداختند. مهم ترین جوامع حدیث نزد شیعه بدین شرح است: ۱. الجامع فی الفقه تألیف ثابت بن هرمز ابوالمقدم، از اصحاب امام سجاد (ع) و امام باقر (ع)؛ ۲. شرایع الایمان تألیف محمد بن معافی، از اصحاب امام کاظم (ع) و امام رضا (ع)؛ ۳. الجامع تألیف احمد بن محمد بن ابی نصر بزنطی، از اصحاب امام رضا (ع)؛ ۴. الکافی فی الاصول و الفروع و الروضة تألیف ثقة الاسلام کلینی؛ ۵. من لایحضره الفقیه تألیف شیخ صدوق؛ ۶. تهذیب الاحکام تألیف شیخ طوسی؛ ۷. الاستبصار فیما اختلف من الاخبار تألیف شیخ طوسی؛ این چهار کتاب اخیر را کتب اربعه می نامند و جوامع بزرگ متقدمین به شمار می آیند. ۸. وافی تألیف ملا محسن فیض کاشانی؛ ۹. وسائل الشیعه تألیف حر عاملی؛ ۱۰. بحارالانوار تألیف علامۀ مجلسی؛ ۱۱. مستدرک الوسائل تألیف حاج میرزا حسین نوری؛ ۱۲. جامع احادیث الشیعه، زیر نظر آیت الله بروجردی. مهم ترین جوامع حدیث اهل سنت نیز بدین شرح است: ۱. المُوَطّا تألیف مالک بن انس مدنی؛ ۲. مسند احمد تألیف احمد بن حنبل؛ ۳. صحیح بخاری تألیف محمد بن اسماعیل بخاری؛ ۴. صحیح مسلم تألیف ابوالحسن مسلم بن حجّاج قشیری نیشابوری؛ ۵. سنن ابن ماجۀ قزوینی؛ ۶. سنن ابی داود تألیف ابوداود سلیمان بن اشعث سجستانی؛ ۷. الجامع الصحیح معروف به جامع تِرمِذی تألیف محمد بن عیسی تِرمِذی؛ ۸. سنن نسائی تألیف ابوعبدالرحمن احمد بن شعیب نسائی. شش کتاب اخیر را صحاح ستّه می نامند؛ ۹. کنزالعمّال تألیف متّقی هندی؛ ۱۰. المستدرک علی الصحیحین تألیف حاکم حسکانی.
wikijoo: جوامع_حدیث