جهاد شیعه در دوره اول عباسی

[ویکی نور] جهاد شیعه در دوره اول عباسی ترجمه محمد حاجی تقی از کتاب «جهاد الشیعة فی العصر العباسی الأول» نوشته دکتر سمیره مختار لیثی است. این ترجمه، رسا و شیواست و البته مترجم چند صفحه را ترجمه نکرده است. از مزایای این ترجمه افزودن متن کامل سخنرانی محقّقانه مقام معظم رهبری حضرت آیت اللّه خامنه ای با عنوان «عنصر مبارزه در زندگانی ائمه(ع)» است، که به جای نقد محتوایی کتاب و برای رفع کاستی های آن آمده است.
احمد بهشتی مهر در مقدمه ای که بر کتاب نوشته یادآور شده است که در تابستان 1381ش، استاد رسول جعفریان ترجمه کتاب حاضر را از طریق مترجم محترم آن، جناب آقای محمد حاجی تقی، به مؤسسه شیعه شناسی پیشنهاد نمود. کتاب در واقع رساله دکتری خانم سمیره مختار لیثی دانش آموخته دانشگاه عین شمس مصر در رشته تاریخ اسلامی است. از آن رو که موضوع کتاب، یعنی قیام های علویان و شیعیان، موضوعی فی نفسه با اهمیّت بوده و در این زمینه نیز منابع معتبر و تحقیقات مستقل شایسته چندانی وجود نداشت، این پیشنهاد مورد پذیرش بخش پژوهش این مؤسسه قرار گرفت و ترجمه آن به مترجم گرامی کتاب سپرده شد. پس از ترجمه و مقابله متن، مشخص گردید که کتاب مذکور هم به لحاظ کلیّت محتوا و قالب، و هم به لحاظ جزئیّت نقل و گزارش ها دارای کاستی ها و ضعف های متعدّد بوده و به نقد و پانویسی اصلاحی نیازمند می باشد. اما به لحاظ محتوایی، باید متذکر شد که نویسنده محترم علی رغم تلاش های چشمگیر خود در ارائه تصویری همدلانه از مبارزات گروه های شیعی علیه نظام های فاسد خلافت اسلامی قرون اولیه اسلامی، در نهایت نتوانسته است نقش برجسته امامان مذهب امامیه -از امام علی بن ابیطالب(ع) تا امام حسن عسکری(ع) - در تقابل با مفاسد اجتماعی و سیاسی آن دوران را به خوبی نمایان سازد. شاید علّت این امر، اتکاء بیش از حدّ او به منابع و کتب تاریخی اهل سنّت و غفلت از گزارش های تاریخی شیعیان امامی بوده است. و اما اشکالات موردی نیز، ناشی از نقل ها و استنادها و برداشت های نادرستی است که نویسنده به خاطر خاستگاه مذهبی خود، به طور طبیعی از منابع موجود سنّی قابل دسترسی اش بهره برده است. اشکالات مزبور، با جناب استاد جعفریان در میان گذارده شد و ایشان توصیه کرد تا متن سخنرانی محقّقانه حضرت مستطاب آیت الله سید علی خامنه ای، مقام معظم رهبری دامت برکاته، با عنوان «عنصر مبارزه در زندگانی ائمه(ع)»، که در دومین کنگره جهانی حضرت رضا(ع)در مشهد ایراد شده، به جای نقد محتوایی کتاب، در ابتدای ترجمه قرار داده شود. از آنجا که گفتار مزبور نقش مبارزاتی امامان شیعی را به طور مستدلّ و مستند برجسته ساخته است، طبعاً نقصان محتوایی کتاب جهاد الشیعة را رفع خواهد نمود. توصیه شریف جناب ایشان، پذیرفته شد و عملی گردید و سخنرانی عالمانه مزبور در ابتدای این کتاب جای داده شد. اشکالات موردی نیز توسّط مترجم محترم در پانویس برجسته شده و به طور مستند، نقد گردیده است.
متأسفانه مترجم محترم چند صفحه را ترجمه نکرده و با تأسف این مطلب را نیز اعلام نکرده است: فهرست و زمان قیام های شیعی در دوره خلفای عباسی از سال 145ق تا سال 219ق که در مجموع یازده قیام به این ترتیب است: 1- قیام محمّد نفس زکیّه در مدینه سال 145ق در دوره منصور عباسی، 2- قیام ابراهیم برادر نفس زکیّه در بصره سال 145ق در دوره منصور عباسی 3- قیام حسین بن علی در مدینه سال 169ق در دوره هادی عباسی 4- قیام یحیی بن عبداللّه در بلاد دیلم سال 175ق در دوره هارون الرشید عباسی.همچنین نمودار خاندان علوی ترجمه نشده است.و همچنین فهرست خلفای دوره اول عباسی و سالهای حکومتشان از سال 132 تا سال 227ق که در مجموع نه نفر بوده اند نیامده استو نمودار شجره نامه و نسب خلفای دوره اول عباسی هم ترجمه نشده است
مطالبی که مترجم از خود به پاورقی کتاب افزوده را با لفظ «مترجم» مشخص نموده است. همچنین نمایه الفاظ را به انتهای اثر افزوده که محقق را در دستیابی سریع تر به مبحث مورد نظرش کمک خواهد نمود.
2. مختار اللیثی، سمیرة، جهاد الشیعة فی العصر العباسی الأول، قم، مؤسسة دارالکتاب الإسلامی، الطبعة الاولی، 1428ق.
مطالعه کتاب جهاد شیعه در دوره اول عباسی در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور