جنگ سند جنگی بود که در هشتم شوال سال ۶۱۸ ه ق مابین چنگیز خان و جلال الدین خوارزمشاه در کنار رود سند در گرفت.
سلطان محمد خوارزمشاه در شوال ۶۱۷ ه ق در جزیرهٔ آبسکون بعد از آنکه خبر اسارت ترکان خاتون را شنید در نزد سه پسر خود رکن الدین غورسانچی و غیاث الدین خوارزمشاه پسر ارشد خود یعنی جلال الدین را به ولیعهدی انتخاب کرد. پس از فتح خراسان و سمرقند توسط چنگیز پسران خوارزمشاه جلال الدین و برادران کوچک ترش اوزلاغ شاه و آق شاه از خوارزم گریختند. اوزلاغ شاه و آق شاه در هنگام گریز توسط دسته ای از مغولان کشته شدند اما در اواخر سال ۶۱۷ جلال الدین به همراه تیمور ملک والی سابق خجند در نزدیکی شهر نسا بر گروهی از مغولان پیروز شد و راهی نیشابور گشت اما نتوانست در خراسان سپاه کافی گرد آورد و از آنجا راهی هرات شد. او در اوایل سال ۶۱۸ به شهر غزنین وارد شد و سپس سپاهی مرکب از اقوام مختلف ترک و افغانی و غوری و خلج و قرلق تشکیل داده و در قصبه پروان از آبادی های بین غزنه و بامیان اردو زد و از آنجا بر چنگیزیان تاخت و قریب ۱۰۰۰ تن از ایشان را کشت و بقیه را منهزم کرد. چنگیزیان مغلوب از جیحون گذشته و شرح واقعه را به چنگیز دادند. چنگیز برای دفع او سپاه بزرگی را به پروان فرستاد ولی پس از دو روز جنگ سپاه جلال الدین پیروز شدند و عموم مردم بلاد از این پیروزی شاد گشتنداما پس از فتح پروان بین سران سپاه جلال الدین بر سر تقسیم غنایم اختلاف افتاد و در مدت چند ماه هر دسته رهبر گروه دیگر را کشتند و بقیه را نیز مغول از میان برداشتند.
... [مشاهده متن کامل]
در این تاریخ چنگیز خان از محاصرهٔ طالقان خراسان و قلعهٔ آن به نام نصرت کوه فارغ شده بود و چون خبر شکست سپاهیانش را در جنگ پروان شنید، تصمیم گرفت که از راه بامیان به غزنین محل اقامت جلال الدین برود. چون جلال الدین نمی توانست در مقابل لشکریان چنگیز بایستد غزنین را ترک کرد و مصمم شد که از رود سند بگذرد.
چنگیزخان بعد از ۱۵ روز از ترک غزنین توسط سلطان جلال الدین خوارزمشاه به این شهر رسید و با شتاب به عقب او راهی رود سند شد. جلال الدین قصد تهیه کشتی برای عبور از سند بود و تنها فرصت کرد یک کشتی برای عبور دادن مادر و زنان حرم خود بیابد ولی از قضا این کشتی نیز بر اثر امواج رودخانه شکست و غیرقابل استفاده شد. مغولان در کنار سند نزدیک معبر نیلاب به جلال الدین رسیدند. جلال الدین رشادت بسیار به خرج داد و قلب سپاه چنگیزخان را شکست اما پسرش که هفت یا هشت سال بیشتر نداشت به دست مغولان افتاد و به امر چنگیزخان کشته شد. مادر و همسران به شیون از جلال الدین خواستند که قبل از به چنگ افتادن آنان به دست سپاه چنگیز آنان را بکشد. جلال الدین نیز امر کرد که آنان را در آب سند غرق کنند. جلال الدین با تعدادی از یاران خود مدت ها جنگید و چون دید قدرت پایداری در او نمانده با اسب بر لشکریان چنگیزخان تاخت و همین که اندکی ایشان را عقب راند خود به آب سند زد و سلامت به خاک هند رسید و از این پس اسبی را که باعث نجات او شده بود بسیار گرامی می داشت و تا سال فتح تفلیس او را از سواری معاف کرده بود.
سلطان محمد خوارزمشاه در شوال ۶۱۷ ه ق در جزیرهٔ آبسکون بعد از آنکه خبر اسارت ترکان خاتون را شنید در نزد سه پسر خود رکن الدین غورسانچی و غیاث الدین خوارزمشاه پسر ارشد خود یعنی جلال الدین را به ولیعهدی انتخاب کرد. پس از فتح خراسان و سمرقند توسط چنگیز پسران خوارزمشاه جلال الدین و برادران کوچک ترش اوزلاغ شاه و آق شاه از خوارزم گریختند. اوزلاغ شاه و آق شاه در هنگام گریز توسط دسته ای از مغولان کشته شدند اما در اواخر سال ۶۱۷ جلال الدین به همراه تیمور ملک والی سابق خجند در نزدیکی شهر نسا بر گروهی از مغولان پیروز شد و راهی نیشابور گشت اما نتوانست در خراسان سپاه کافی گرد آورد و از آنجا راهی هرات شد. او در اوایل سال ۶۱۸ به شهر غزنین وارد شد و سپس سپاهی مرکب از اقوام مختلف ترک و افغانی و غوری و خلج و قرلق تشکیل داده و در قصبه پروان از آبادی های بین غزنه و بامیان اردو زد و از آنجا بر چنگیزیان تاخت و قریب ۱۰۰۰ تن از ایشان را کشت و بقیه را منهزم کرد. چنگیزیان مغلوب از جیحون گذشته و شرح واقعه را به چنگیز دادند. چنگیز برای دفع او سپاه بزرگی را به پروان فرستاد ولی پس از دو روز جنگ سپاه جلال الدین پیروز شدند و عموم مردم بلاد از این پیروزی شاد گشتنداما پس از فتح پروان بین سران سپاه جلال الدین بر سر تقسیم غنایم اختلاف افتاد و در مدت چند ماه هر دسته رهبر گروه دیگر را کشتند و بقیه را نیز مغول از میان برداشتند.
... [مشاهده متن کامل]
در این تاریخ چنگیز خان از محاصرهٔ طالقان خراسان و قلعهٔ آن به نام نصرت کوه فارغ شده بود و چون خبر شکست سپاهیانش را در جنگ پروان شنید، تصمیم گرفت که از راه بامیان به غزنین محل اقامت جلال الدین برود. چون جلال الدین نمی توانست در مقابل لشکریان چنگیز بایستد غزنین را ترک کرد و مصمم شد که از رود سند بگذرد.
چنگیزخان بعد از ۱۵ روز از ترک غزنین توسط سلطان جلال الدین خوارزمشاه به این شهر رسید و با شتاب به عقب او راهی رود سند شد. جلال الدین قصد تهیه کشتی برای عبور از سند بود و تنها فرصت کرد یک کشتی برای عبور دادن مادر و زنان حرم خود بیابد ولی از قضا این کشتی نیز بر اثر امواج رودخانه شکست و غیرقابل استفاده شد. مغولان در کنار سند نزدیک معبر نیلاب به جلال الدین رسیدند. جلال الدین رشادت بسیار به خرج داد و قلب سپاه چنگیزخان را شکست اما پسرش که هفت یا هشت سال بیشتر نداشت به دست مغولان افتاد و به امر چنگیزخان کشته شد. مادر و همسران به شیون از جلال الدین خواستند که قبل از به چنگ افتادن آنان به دست سپاه چنگیز آنان را بکشد. جلال الدین نیز امر کرد که آنان را در آب سند غرق کنند. جلال الدین با تعدادی از یاران خود مدت ها جنگید و چون دید قدرت پایداری در او نمانده با اسب بر لشکریان چنگیزخان تاخت و همین که اندکی ایشان را عقب راند خود به آب سند زد و سلامت به خاک هند رسید و از این پس اسبی را که باعث نجات او شده بود بسیار گرامی می داشت و تا سال فتح تفلیس او را از سواری معاف کرده بود.
