جنگ داخلی اسپانیا

در سال ۱۹۳۱ بعد از ده سال آشوب سیاسی، بر اثر قیام جمهوری خواهان آلفونس سیزدهم شاه اسپانیا از کشور گریخت و حکومت جمهوری برقرار شد. دولت جمهوری کمر به انجام یک برنامهٔ اصلاحات اجتماعی و اقتصادی بست. برای مبارزه با قدرت کلیسا که از ایام باستان در این کشور ریشه دوانیده بود، قوانینی ضد طبقهٔ روحانیون به تصویب رسید و دیانت از حکومت تفکیک گردید، فرقه یسوعیون ( ژزوئیتها ) منحل و اموال آن ها توقیف شد. مدارس از حوزهٔ نظارت اهل دین بیرون آمد. نهضت قدیمی استقلال کاتالان با اعطای حق خودمختاری داخلی، تسکین یافت. برای طبقهٔ زارعین، دولت مشغول تکه تکه کردن املاک وسیع تر ملاکین مهم و تقسیم آن گردید. در پی اصلاحات دولت جمهوری خواه اسپانیا، آن قدر این اصلاحات اساسی بود که ملاکان مبرز و روحانیون را خشمگین کرد.
بعد از ۱۹۳۳ بیش از پیش زمام امور حکومت به دست عناصر محافظه کار افتاد. کابینهٔ محافظه کاران نه کفایتی از خود نشان می داد و نه مورد توجهٔ عامهٔ مردم بود و به همین دلیل اعتراضاتی در اسپانیا رخ داد. در فوریهٔ ۱۹۳۶ انتخابات جدیدی صورت گرفت. کلیهٔ عناصر جناح چپ، یعنی جمهوری خواهان، سوسیالسیت ها، آنارشیستها و کمونیستها دست به دست هم داده و جبهه ای در برابر سلطنت طلبان، روحانیون و افسران ارتش تشکیل دادند. اتحاد جناح چپ در انتخابات به پیروزی قاطعی نایل آمدند. پس از این واقعه در ژوئیهٔ ۱۹۳۶ یکی از ژنرال های ارتش به نام فرانسیسکو فرانکو ضد دولت جمهوری قیام کرد. او توانست بندر بارسلون را فتح کند و خود را آماده نمود تا پایتخت را نیز تسخیر کند. احزاب چپ ( جمهوری خواهان، سوسیالیست ها، آنارشیست ها و کمونیست ها ) برای مبارزه متحد شدند و تمامی مملکت دستخوش جنگ داخلی گردید.
با وخیم شدن اوضاع در اسپانیا دولت انگلستان و فرانسه تصمیم گرفتند نگذارند که جنگ داخلی اسپانیا تبدیل به مبارزه ای طولانی و عمومی شود. به همین جهت دولت های مزبور ارسال ملزومات جنگی به دولت جمهوری اسپانیا را ممنوع کردند. ایالات متحدهٔ آمریکا نیز جنگ داخلی اسپانیا را مشمول مقررات قانون بی طرفی شمرد. بنا به تشویق انگلستان و فرانسه ، ۲۷ دولت از جمله بسیاری از دولت های اروپایی موافقت کردند که در جنگ داخلی اسپانیا شرکت نکنند. اما دولت آلمان، ایتالیا و اتحاد جماهیر شوروی مداخله کردند. هیتلر و موسولینی به حمایت فرانکو برخاسته و جمهوری خواهان را به عنوان ملعبهٔ دست بلشویسم تخطئه نمودند و حال آنکه اتحاد جماهیر شوروی از جمهوری پشتیبانی کرده و یاغیان فرانکو را به مزدوری برای فاشیسم بین المللی متهم کرد. آلمان ها، ایتالیایی ها و روس ها ملزومات جنگی به اسپانیا فرستادند. بمب افکنی فاشیست ها بر فراز شهرهای اسپانیا که اولین بمباران های هوایی مردم غیرنظامی در تاریخ بود، مردم جهان را سخت وحشت زده ساخت. شوروی به علت بعد مسافت هم که شده قادر به عمل مشابهی نبود، لکن هزاران نفر از اشخاصی که متمایل به جناح چپ و صاحب آرای آزادی خواهانه بودند به میل خویش، از ایالات متحده آمریکا و کشورهای اروپایی روانهٔ اسپانیا گردیدند تا در صفوف قوای ثابت قدم در جمهوری اسپانیا، مبارزه نمایند. جنگ داخلی اسپانیا کشورهای جهان را به دو گروه فاشیست و ضد فاشیست تقسیم کرد.