" سویه نشانها درایرانِ باستان" :
پیش از هر چیز باید گفت که در واژگانِ زیر، " تَرَ:tara" ( اوستایی ) و" تَر:tar" ( پارسیِ میانه ) همان " تری" است که ما در واژگانی همچون " این سوتر، آن سوتر، این وَرتر، آن وَرتَر " در زبانِ پارسیِ نو بکار می بریم. از اینرو در واژگانِ زیر " تَرَ، تَر" بخشِ جدایی پذیرِ واژه می باشد.
... [مشاهده متن کامل]
سویه نشانها در زبانِ پارسیِ میانه:
در زبانِ پارسیِ میانه واژگانِ زیر را داشته ایم:
اوشَستَر: ušastar = شرقی = oestlich ( آلمانی )
دوشَستَر: dōšastar = غربی = westlich ( آلمانی )
رَپیثوینتَر : rapiϑwintar = جنوبی = suedlich ( آلمانی )
اَواختر:awāxtar/ اَپاختر :apāxtar = شمالی = noerdlich ( آلمانی )
اکنون به بررسیِ آنها در زبانِ اوستایی می پردازیم :
( پیش از هر چیز من " Morgen" یا " صبح" را برابر با " بامداد" گرفته ام و چنانکه میدانید " بام" به چمِ " روشنایی، روشنی" است. )
1 - بررسی و واکاویِ واژه یِ " اوشَستَر" :
در اوستاییِ کهن و جوان واژگانِ " اوش: uš " و " اوشَه : ušah " به چمهایِ زیر آمده است :
1. 1 - سپیده دم، سرخیِ بامدادان ( Morgenroete ) ، بامداد ( Morgen ) ، زمانی که آفتاب دارد برمی آید.
نمونه : در یَشتِ اوستا : Yt. 5. 62 / Yt. 15. 55/ Yt. 8. 35 و . . . .
1. 2 - نامِ پنجمین و آخرین بخش از بخشهایِ روزانه * ( در کیشِ موبدی و در نزد موبدان )
نمونه : در وَندیداد : V. 13. 1 .
* ) : گستره ی آن از نیمه شب ( Mitternacht ) تا زمانِ برآمدنِ آفتاب ( Sonnenaufgang ) بوده و خود به " اوشَه - : - ušah " ، " سورَ - : - sūra" و " رَئوچَنگهم فرَگَتَی : raočaŋham fragatay " فروشکافته می شود که در آن " سورَ " زودبامداد، زودبام:Morgenfrueh " است و " رَئوچَنگهم فرَگَتََی" نیز همان " فرآمدنِ روز و روشنایی" است.
( واژه یِ " سورَ:sūra " یا " سوَر :svar " در زبانهای اوستایی - سانسکریت را با واژه یِ " سحر " در زبانهایِ سامی بسنجید. )
نکته: چنانکه آشکار است، میانِ واژه ی " اوشَس:ušas " در " اوشَستَر: ušastar " و واژه ی " اوشَه: ušah " دگرگونیِ آواییِ " س/ ه " رُخ داده است.
نکته : همین گزینه یِ 1. 2 آشکار می سازد که واژه یِ " عشاء " در زبانِ عربی برآمده از واژه یِ " اوشَه: ušah " اوستایی است.
1. 3 - همراهیِ آن با واژه یِ " سورَ - : - sūra" : نامِ سومین بخش از شب **.
نمونه : در وَندیداد : V. 18. 15 و در فرهنگ اویم ایوک : F. 27b .
** ) از نیمه شب ( Mitternacht ) تا نخستین گامِ آغازِ بامدادان که همان " شبگیر" است و به آلمانی " Tagesgrauen " گویند.
" اوش: uš " ( اوستایی ) به ریختِ " اوش: uš " در پارسیِ میانه و به ریختِ " ōš " نیز در پازند آمده است.
در زبانِ اوستاییِ جوان واژه یِ " اوشَستَرَ : ušas'tara" به چمِ " نزدِ بامدادان : gegen Morgen gelegen " و " شرقی: oestlich " آمده است ( بنگرید به وندیدادِ اوستا: V. 19. 5 ) . " اوشَستَرَ" به ریختِ " اوشَستَر: ušastar " در زبانِ پارسیِ میانه و به ریختِ " هوشَستَر: hōšastar " در پازند آمده است.
" اوشَهینَ : ušahina " در زبانِ اوستاییِ جوان، " خداوندگارِ پنجمین و آخرین بخش از بخشهایِ روزانه " بوده است. درباره یِ این واژه در زبانِ پارسیِ میانه چنین آمده است:
" هَچ نیم شپ تاک ستارَک اَپَدتاک بَود" که همان " از نیمه شب تا هنگامیکه ستاره ناپدید شود " در پارسیِ نو است.
2 - بررسی و واکاویِ واژه یِ " دوشَستَر":
چنانکه می دانید " دوش :dōš " در زبانِ پارسیِ نو برابر با " شبِ گذشته، دیشب، شب" است. اکنون به بررسیِ آن در اوستا می پردازیم :
در زبانِ اوستاییِ جوان دو واژه یِ " دَئوشَتَرَ :daoša'tara " و " دَئوشَستَرَ : daošas'tara " به چمِ " نزدِ ایوار، نزدِ عصر : gegen Abend gelegen " و " غربی: westlich " آمده است.
نکته: این واژگان برآمده از " دَئوشا :daošā " به چمِ " ایوار/عصر ( Abend ) ، غرب ( Westen ) " هستند. در زبانِ سانسکریت نیز واژه یِ " dōṣā " به چم " تاریکی ( Dunkel ) ، ایوار ( Abend ) " آمده است.
واژه یِ" دَئوشَستَرَ : daošas'tara " به ریختِ " دوشَستَر: dōšastar "در زبانِ پارسیِ میانه آمده است.
3 - بررسی و واکاویِ واژه ی " رَپیثوینتر" :
در زبانِ اوستاییِ کهن " arēm. piϑwā " به چمِ " نیمروز/ظهر ( Mittag ) ، زمانِ نیمه روز ( Mittagszeit ) " آمده است.
برای نمونه در یَسنا ( Y. 44. 5 ) آمده است :چه کسی بامداد، "نیمروز" و شب را آفرید؟
بارتولومه در زیرِ این واژه آورده : زمانِ سزنده یِ وعده ی خوراک ( در یَسنا : Y. 9. 11 ) ( بسنجید با واژه یِ " پیتَو - : - pitav " ) .
در زبانِ اوستاییِ جوان " رَ - پیثوا : ra - piϑwā " به چمِ " نیمروز ( Mittag ) " آمده است.
برای نمونه در نیرنگستان ( N. 49 ) آمده است : " از نیمروز تا میانه هایِ پس نیمروز ( = تا میانه های بعد از ظهر ) "
برابر با آن در زبانِ پهلوی، بنابر N. 49 ، " رَپیثوین: rapiϑwin " آمده است.
در زبانِ اوستاییِ جوان " رَپیثویتَرَ : rapiϑwi'tara " به چمِ " جنوبی : suedlich " آمده است که برابرِ آن در زبانِ پارسیِ میانه " رَپیثوینتَر: rapiϑwintar " آمده است.
همچنین در زبانِ اوستاییِ جوان " رَپیثوینَ : rapiϑwina به چمِ " نیمروزگاه : mittaegig " ( در بندهشن Bd. 25. 9 : " نیمروچ گاس : nēmrōč gās ) آمده است و " از نیمروز تا میانه هایِ پس نیمروز" کشانیده شده است.
4 - بررسی و واکاویِ واژه یِ " اَپاختر":
در زبانِ اوستاییِ جوان واژگانِ " اَپاختَرَ : apāx'tara " و " اَپاخدرَ: apāxəδra " به معناهای " به /به سویِ پُشت: rueckwaerts ، hinten gelegen " و " شمالی* : noerdlich " آمده است. ( برای نمونه در وَندیداد : V. 19. 1 و در هادُخت نسک : H. 2. 25 )
* ) گویشورانِ اوستایی سویه یابی ها را با نگاه به " جنوب : Sueden " پایه نهادند. چنین است که در اوستایی، واژه یِ " جنوبی:suedlich" با واژگانِ " فرَتَرَ:fra'tara " یا " pourva" نشان داده می شُد و چنانکه می دانید واژگانِ " فَرَ :fra " و " pourva" به " پیش، جلو" نِشانِش دارند. در برابرِ آن، واژه یِ " شُمالی:noerdlich " با واژگانِ نامبرده یا واژه یِ " پَسچَیثیَ: pasčaiϑya " نشان داده می شُد و چنانکه می دانید این واژه ی آخر به " پَس، پُشت" نِشانِش دارد.
ما در زبانِ پارسیِ میانه واژه یِ " اپاختر" و در زبانِ پارسیِ نو واژگانِ " اَپاختر، باختر " را داریم.
کریستین بارتولومه ریشه یابیِ برآمده از " اَپَ:apa" و " اَختَرَ:axtara ( به پارسیِ نو:اَختر ) " را نادرست می داند و آن را از " اَپانک - : - apank " به چمِ " اَختر:Planet" و برآمده از " اوپَ:upa" و " اَختَر" ( آنچه در صورت فلکی است ) می داند.
همچنین در زبانِ اوستایی جوان" اَپاخدرَ. نَئیمَ: apāxəδra. naēma " به چمِ " شمالگان : Nordseite " و " شمال: Norden" آمده است؛ چنانکه می دانید واژه یِ " نَئیمَ: naēma " در زبانِ اوستایی به معنایِ "1 - نیم، نیمه 2 - سوی، سویه، سویگان" آمده است.
نکته : در زبانِ اوستایی واژگانِ دیگری برای سویه یابی ها باشندگی داشته اند. از آن نمونه، می توان واژه ی " فراپَیَ : frāpaya " به چمِ " غربی : westlich " را نام برد که " پَیَ " در آن به " فرونشستنِ خورشید " نشانش دارد و از اینرو با واژه یِ " پَد " در خودِ زبانِ اوستایی همبسته و همریشه است.
. . . . . . . . . . . . . . . . .
سویه نشانها در اوستا برپایه ی " وزشِ باد " :
برای نمونه در سی روچَگ ( S. 2. 22 ) آمده است:
vātəm aδarəm. . uparəm. . fratarəm. . pasčaiϑīm
که به چمِ " بادِ غربی. . شرقی. . جنوبی . . شمالی " است؛ ما در اوستا داریم:
1 - " اَدَرَ :aδara " به معنایِ " غربی " بوده است. واژه ی " اَدَرَ :aδara " در اوستا به چمِ " زیر، زیرین، به پایین، از پایین، از زمینهایِ پایین دست آمده، از زمین هایِ پَست آمده = غربی " بوده است. " اَدَرَ " در سویه یابی ها به چمِ " غربی " آمده است.
2 - " اوپَرَ : upara " به معنایِ " شرقی " بوده است. واژه ی " اوپَرَ : upara " در اوستا به چمِ " بَر، بالا، به بالا، از بالا، از بالادست آمده، از کوههای بلند آمده = شرقی " بوده است. " اوپَرَ " در سویه یابی ها به چمِ " شرقی " آمده است.
3 - " فرَتَرَ :fra'tara " به معنایِ " پیش، جلو، به پیش، از پیش/جلو آمده = جنوبی " بوده است. این را به آسانی می توان از پیشوندِ " فرَ:fra " بازشناخت. " فرَتَرَ" در سویه یابی ها، به چمِ " جنوبی " آمده است.
4 - " پَسچَیثیَ : pasčaiϑya " به معنایِ " پس، پُشت، به پس، به پشت، از پشت آمده = شمالی" بوده است. این را به آسانی می توان از واژه ی " پَس: pas/ پَسچَ :pasča " نیز بازشناخت. " پَسچَیثیَ " در سویه یابی ها، به چمِ " شمالی " بوده است.
. . . . . .
پَسگشتها :
1 - فرهنگنامه زبانِ ایرانیِ کهن ( کریستین بارتولومه )
2 - رویبرگ 286 از بخش سوم - پارسی میانه ( کارل زالمان )
جنوب ؛ معنا و مفهومی که در صندوقچه و ساختمان این کلیدواژه برای قطب جنوب کره ی زمین بر مبنای قانون و قواعد ایجاد کلمات وجود دارد به معنی جنبیدن و جوشیدن با اصطلاح جنب و جوش و خروج الکترون ها از قسمت هسته ی جنوبی به سمت حوزه مغناطیسی در فضای اطراف زمین به سمت قطب شمال و نهایتاً ورود الکترون ها به سمت داخل هسته در قطب شمال می باشد.
... [مشاهده متن کامل]
اجتناب ؛ جنب و جوش نداشتن ، نجنبییدن ، کاری نکردن ، فعالیت نداشتن ، خود را از جنب و جوش دور نگه داشتن
جنابت ، جنوب شدن یا جُنُب شدن ؛ به جنب و جوش افتادن هورمون های جنسی
جناب ؛ صفتی برای انسانهای پر جنب و جوش
جنبیدن ؛ جنبش ، جنب و جوش داشتن
جنبه ، جَنَم ؛ جنبه داشتن ، جنبش داشتن ، جنبیدن ، جنبیدن ، جمبش.
اراده و انرژی که نهفته در جان انسان باشد برای جنبیدن و جنبش یا جمبش و حرکت و انجام کارهای سخت.
کلمه ی جنم و جنبه به لحاظ مصدر و بن واژه از طریق قانون و قواعد ایجاد کلمات در قانون قلب ها و منقلب شدن حروف به سمت حروف دیگر مرتبط با کلمه ی شنبه یا شمبه به معنی روز شروع جنبش و جمبش و انجام فعالیت های روزمره می باشد.
در کلمه ی شنبه و شمبه قانون قلب به میم مثل انبار و امبار در کلمات زیادی قابل مشاهده است.
مشمول ؛ شامل شدن و در برگرفتن
قطب شمال ؛ شمال یعنی شامل شدن و مشمول شدن و در برگرفتن، یعنی اون سمتی از کره ی زمین که مرکز و محور و هسته ی زمین شامل الکترون ها از حوزه ی مغناطیسی زمین می شود.
ورود الکترون به هسته، قطب شمال و جوشش و جنب و جوش الکترون از هسته به سمت حوزه مغناطیسی زمین قطب جنوب می شود.
ایرانشهر بر چهار بخت بود
۱. شمالش اپاختر ( ستاره بالایی/ستاره قطبی )
۲. شرقش خراسان ( جایی که خورشید بلند میشود )
۳. جنوبش نیمروز
۴. غربش خوربران ( جایی که خورشید میرود )
نیمروز
شرق/ خوراسان یا خوراستان به معنی آستانه برآمدن خورشید که در گذر زمان با دگرگونی به خراسان نام یک سرزمین و محدوده جغرافیایی در شرق ایران شده
شمال/ آپاختار یا آستار به معنی ستاره ای که سمت و سوی قطب شمال را نشان می داده که اپاختر با تغییر شکل به باختر به جهت جغرافیایی غرب تبدیل شده و آستار به شکل آستارا یا آستارآباد ( گرگان ) محدوده جغرافیایی در شمال ایران امروزی است
... [مشاهده متن کامل]
غرب/ خوروران به معنی جایی که خورشید فرو می افتد که در گذر زمان به خاوران و جهت جغرافیایی شرق تبدیل شده است
جنوب/ نیمروز یا نسار به معنی جایی که خورشید به آن نمی رسد، نیمروز که واژه جغرافیایی نصف النهار از آن گرفته شده اکنون محدوده ای جغرافیایی در جنوب افغانستان است و نسار در مناطقی از ایران برای نام بردن از خانه های جنوبی به کار برده می شود
هودر =شمال
دشتر =جنوب
خاور=شرق
باختر=غرب
چهار سوی در زبان پارسی:
۱: باختر: شمال.
۲: نیمروز: جنوب.
۳: خورآی: شرق.
۴: خاور: غرب.
یادآوری: دوستان گل من، این چهار سوی در زبان پارسی است لیک پس از یورش تازیان به ایران، برخی از این واژگان جابجا به کاررفتند، انگار که کاربرد درست واژگان پارسی داشت فراموش می شد چنان که:
... [مشاهده متن کامل]
( خاور: شرق )
( باختر: غرب )
این همان کاربرد نادرست است☝️
جنوب: همتای پارسی این واژه ی عربی، اینهاست:
ایراگ Irāg ( مانوی: erag ) ،
راژیر rāžir ( کردی )
رپیت rapit ( پهلوی: rapitvin )
دکتر سامان توفیق
با درود
شوربختانه بیشتر چم ها به نادرستی آورده شده و بی پشتوانه اند و در نگارشِ یک جستارِ دانشیک ( =مقاله علمی ) یا نبیگ ( =کتاب ) به کار نمی آیند و اینکه در گویشِ کردی یا آذری یا دیگر گویشها چه نامی به این سوی های گیتاشناسی ( =جغرافیایی ) داده شده و چه بسا این واژگان از زبانهای دیگر وارد این گویشها شده باشد و برای ما در زبان گسترده و دارامند پارسی بکارگیری این واژگان جایی ندارد. برخی دیگر از نامهای پیشنهادی به چم نام یک گستره ( ناحیه/ایالت ) بوده و نه یک سوی گیتاشناسی مانند نیمروز که نام گسترۀ سیستان بوده و نمی توانی برای سویِ گیتاشناسی از آن بهره بود . .
... [مشاهده متن کامل]
نمونه: بجای جنوب تهران بگوییم: در نیمروزِ تهران= در ( سیستانِ ) تهران؟؟
و اینکه نامِ درستِ سوی هایِ گیتاشناسی چنین هستند:
1 - جنوب/جنوبی= اَواخشتر
2 - شمال/شمالی= اَپاختر/اَواختر/باختر که با نادرستی برای سویِ = غرب/مغرب به کار می رود.
3 - شرق/شرقی/مشرق= خورخاست/خورخیز/خورآی/خورآس/خورآیان/خورآسان/خُراسان : جایی که خور/خورشید از آن می آید و سر می زند.
4 - غرب/غربی/مغرب= خوروَر/خوروَری/خوروَران/خاوَر جایی که خور/خورشید پایین می رود و فرو می شود که با نادرستی برای سویِ = شرق/مشرق به کار می رفت.
پس بجای جنوب= اَواخشتَر
شمال= اَپاختَر
شرق= خورآی/خورخاست
غرب= خاور/خوروَر
پاینده و ورجاوند باد ایران و زبانِ پارسی
با درود
شوربختانه بیشتر چم ها به نادرستی آورده شده و بی پشتوانه اند و در نگارشِ یک جستارِ دانشیک ( =مقاله علمی ) یا نبیگ ( =کتاب ) به کار نمی آیند و اینکه در گویشِ کردی یا آذری یا دیگر گویشها چه نامی به این سوی های گیتاشناسی ( =جغرافیایی ) داده شده و چه بسا این واژگان از زبانهای دیگر وارد این گویشها شده باشد و برای ما در زبان گسترده و دارامند پارسی بکارگیری این واژگان جایی ندارد. برخی دیگر از نامهای پیشنهادی به چم نام یک گستره ( ناحیه/ایالت ) بوده و نه یک سوی گیتاشناسی مانند نیمروز که نام گسترۀ سیستان بوده و نمی توانی برای سویِ گیتاشناسی از آن بهره بود . .
... [مشاهده متن کامل]
نمونه: بجای جنوب تهران بگوییم: در نیمروزِ تهران= در ( سیستانِ ) تهران؟؟
و اینکه نامِ درستِ سوی هایِ گیتاشناسی چنین هستند:
1 - جنوب/جنوبی= اَواخشتر
2 - شمال/شمالی= اَپاختر/اَواختر/باختر که با نادرستی برای سویِ = غرب/مغرب به کار می رود.
3 - شرق/شرقی/مشرق= خورخاست/خورخیز/خورآی/خورآس/خورآیان/خورآسان/خُراسان : جایی که خور/خورشید از آن می آید و سر می زند.
4 - غرب/غربی/مغرب= خوروَر/خوروَری/خوروَران/خاوَر جایی که خور/خورشید پایین می رود و فرو می شود که با نادرستی برای سویِ = شرق/مشرق به کار می رفت.
پس بجای جنوب= اَواخشتَر
شمال= اَپاختَر
شرق= خورآی/خورخاست
غرب= خاور/خوروَر
پاینده و ورجاوند باد ایران و زبانِ پارسی
واژگان ( شمال، جنوب، شرق، غرب ) تماما دارای ریشه پارسی هستند.
همچنین در گذشته در پارسی از واژگان ( اپاختر، نیمروز ( رپیت وین ) ، خاور، باختر ) بهره میبردند
واژه اَربی ( =عربی ) شمال دارای ریشه پارسی است.
... [مشاهده متن کامل]
۱ - شمال:
از واژه پارسی ( شم، چم، زم، دم ) به معنی سردی و سرما گرفته شده است
مانند: شمیران، چمران، زمزم، زمستان، دمیدن و. . .
که دارای یک معنای سرد و سرما هستند
۱ - اپاختر:
در پارسی در گذشته ( اپاختر ) میگفتند
که واژه اپاختر از دو بخش اپ ( بالا ) و اختر ( ستاره ) ساخته شده است و به معنی ستاره شمالی میباشد.
۲ - جنوب:
واژه اَربی جنوب هم از واژه پارسی پهلوی ( دَنب ) به معنی جنب، کنار، ته و پایین گرفته شده است.
۲ - رپیت وین ( نیمروز ) :
در زبان پارسی پهلوی دو واژه ( رپیت وین ) و ( نیمروز ) برای سوی پایین به کار میروند که هر دو به معنی میانه روز هستند.
۳ - شرق:
واژه اَربی شرق همریشه با واژه پارسی ( چراغ ) و واژه سانسکریت ( سوراج ) است به معنی روشنایی.
نکته: ( سدا های /چ/ و /ش/ همواجگاه هستند و میتوانند جابجا شوند )
نکته: زبان اَربی نویسه و سدای ( چ ) ندارد و آنرا با ( ش ) جابجا میکند.
۳ - اوش استر ( خورآسان ) ، خاور:
اوش به معنی بیرون آمدن ( تلو ) و بیرون رفتن ( مرگ ) است. تلو=طلوع
اوش استر یعنی جای بیرون آمدن نور.
واژه خورآسان از دو بخش خور و آسان ( بالا آمدن ) ساخته شده است. به مکان تلوِ خورشید ( خاور، شرق ) خورخاست، خورخیز هم میگویند.
۴ - خوربران ( باختر ) :
خوربران به معنای جایی است که خورشید به آنجا بُرده و ناپدید میشود.
۴ - واژه اَربی غرب هم از واژه پارسی ( گور ) به معنی فرو رفتن گرفته شده است.
در پارسی به غرب ( باختر ) نیز میگویند مانند سروده فردوسی که میگوید:
- چو خورشید در باختر گشت زرد/
شب تیره گفتش که از راه گرد
پَسگشت ( =مرجع ) : برگه31 از نبیگِ ( ریشه شناسی واژگان شیرین ایرانی ) نوشته مجید قدیمی ( نوبت چاپ:یکم1401 ) .
کردی: باشور
Dashtar
دَشتَر
گیلیکی زوان ٚ مئن واگۊته بئه:
در زبان گیلی ( گیلکی ) گفته می شود:
کلسیأ N
خۊرتاو E
خۊرخۊس W
نسأ S
در پارسی دری نیمروز می گفتند ولی باید گفت که نیمروز به چم ظهر هم است
شمال=اَپاختَر
جنوب=اَواخشَتر
شرق=خاوَر
غرب=باختر
نام کهن دریای مازندران ورکانه بوده است
شمال=اَپاختَر
جنوب=اَواختَر
شرق=خاور
غرب=باختر
در پارسی به این سو، دَشتَر dashtar گویند.
با پیوستن دو واژه "زیر" و "زبر" با پسوند "سوی" می توان جایگزین ساده و آشنا و خوش آهنگ برای "شمال" و "جنوب" یافت.
شمال = زبر سوی
جنوب = زیر سوی
شمال شرقی = زبر خاوری
شمال غربی = زبر باختری
... [مشاهده متن کامل]
جنوب شرقی = زیر خاوری
جنوب غربی = زیر باختری
تهران شهری است زبر سوی شیراز
شیراز شهری است زیر سوی تهران
سامانه بارانی در راه استان های خاوری و زبر خاوری است
زنده باشید
چهار سوییه جهان در زبان لری که هنوز به کار می رود:
اَفتوزه=آفتاب زن====خاور ( خور آور ) =شرق
اَفتوپور=اَفتو گِلپ ( گِلیپ، قِلپ، قِلیپ ) =دُم اَفتو==== باختر=غرب
وُر رو = وَر رو ====شمال
دِهو=دِهون=دِوو=دوون=دومِن==== جنوب
... [مشاهده متن کامل]
اَفتو=آفتاب
گِلپ، قِلیپ، قِلوپ ( فارسی ) =فرو افتادن، گِلپیدن
وررو به مَنای به طرف بالا ( بر رو )
شاید نام باستانی دریای مازندران به این مَنا باشد: ورکانه= وررُگان=وررُکان =شمالگان
دِوون و دِهون به مَنای پایین
واژه دون نیز به مَنای پایین و پست و فرومایه می باشد.
غروب، همان قِلپ و گِلپیدن و قلوپیدن است.
چِرَکه، شِرَقه=جرقه : شاید اَشِرَق ( لری ) از آغاز تابش خورشید باشد.
واژه های شمال و جنوب نیز به کار می رفته اند.
از باد شمال در گفتار روزانه و در ترانه ها و سروده ها یاد کرده اند.
در کوردوار چهار واژه داریم باکور یعنی شمال_ باشور یعنی جنوب_ روژهلات یعنی شرق_ روژاوا یعنی غرب
پایین شمال
در زبان پارتی：
رپیتوین ( rapitwin ) یا
رپیتسین ( rapiswin )
برابر پارسی:نیمروز؛زیرسو
در نیاپارسیک ( اچمی ) :زِرسو
مانی
پادشمال
این واژه عربی است و پارسی آن اینهاست:
نِسار ( جایی که بر آن آفتاب نتابد ) ( لری )
رَپیت ( پهلوی: رَپیتوین rapitvin )
راژیر ( کردی )
نیمروز ( پارسی دری )
مشاهده ادامه پیشنهادها (١٠ از ٢٦)
