اعتدال گرایی جریانی اجتماعی - سیاسی با استراتژی مشخص توسعه است که در کنار اصلاح طلبی و اصولگرایی قرار می گیرد. این مفهوم تا پیش از انتخاب حسن روحانی به ریاست جمهوری در سال ۱۳۹۲، در میان طیف یاران اکبر هاشمی رفسنجانی تحت عنوان حزب اعتدال و توسعه تعریف شده بود ولی پس از انتخاب روحانی با شعار «اعتدال»، در جامعهٔ سیاسی ایران رایج شد.
... [مشاهده متن کامل]
عمده افراد شاخص این جریان مانند اکبر هاشمی رفسنجانی و حسن روحانی سال های گذشته جزو جناح راست بوده اند. برخی منتقدان اعتدال گرایی را احیا و بازگشت جناح راست می دانند.
نخستین ریشه خط مشی اعتدال گرایی در ایران را می توان در دوره بعد از مشروطیت یافت. در اولین مجلس شورای ملی دو حزب سوسیال دموکرات ایران و اعتدالیون قدرت را در دست داشتند. افرادی همچون قوام السلطنه، حسن مدرس و حسن تقی زاده از اعضای حزب سوسیال دموکرات بودند. افرادی هم که خود را بنیانگذاران قیام مشروطه می دانستند، حزب اعتدالیون را تشکیل دادند. این دسته را افرادی نظیر سید محمد طباطبایی، عبدالله بهبهانی، سردار اسعد بختیاری، علی اکبر دهخدا، ستارخان و باقرخان تشکیل داده بودند. این طیف علی رغم مدت حضور طولانی در تاریخ سیاسی ایران، نتوانست تأثیری بر روی گروه های سیاسی افراط گرا در طول دوران حکومت پهلوی و نظام جمهوری اسلامی ایران بگذارد.
موج جدید این گرایش که در دوران اصلاحات با هسته ای متشکل از سیاستمدارانی همچون حسن روحانی، محمدباقر نوبخت، محمود واعظی و علی یونسی شکل گرفت، سعی در ایجاد ایدئولوژی «محافظه کار میانه رو» که بتواند حد اعتدال بین اندیشه های سیاسی با گرایش های اقتصادی را برقرار نماید، هدف این گروه بود. این تفکر بعد از انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۴ در مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، تفکر غالب شد. دیدگاه های این طیف مورد انتقاد محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور وقت قرار گرفت و به دلیل اظهارنظرهای اعتدال گرایان مرکز تحقیقات در خصوص حوادث بعد از انتخابات ۲۲ خرداد ۱۳۸۸، احمدی نژاد دستور به کاهش بودجه این سازمان در مجلس شورای اسلامی داد.
اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلح نظام، دیدگاه های خود در خصوص خط مشی اعتدال را این گونه بیان می کند: «مقصد اعتدال، واقع گرایی اسلامی است. در واقع گرایی اسلامی نه اسلام فراموش می شود و نه آرمان ها. در مسیر واقع گرایی اسلامی آرمان های ما هم اسلامی تر می شوند و هم واقع بینانه تر. جامعه ایران به مرور زمان به سمت اعتدال حرکت خواهد کرد. همواره افرادی تندرو در دو سوی جریانات سیاسی باقی خواهند ماند ولی به مرور زمان از تعداد آن ها کاسته خواهد شد تا عده قلیلی که خود را تنها می بینند. »
... [مشاهده متن کامل]
عمده افراد شاخص این جریان مانند اکبر هاشمی رفسنجانی و حسن روحانی سال های گذشته جزو جناح راست بوده اند. برخی منتقدان اعتدال گرایی را احیا و بازگشت جناح راست می دانند.
نخستین ریشه خط مشی اعتدال گرایی در ایران را می توان در دوره بعد از مشروطیت یافت. در اولین مجلس شورای ملی دو حزب سوسیال دموکرات ایران و اعتدالیون قدرت را در دست داشتند. افرادی همچون قوام السلطنه، حسن مدرس و حسن تقی زاده از اعضای حزب سوسیال دموکرات بودند. افرادی هم که خود را بنیانگذاران قیام مشروطه می دانستند، حزب اعتدالیون را تشکیل دادند. این دسته را افرادی نظیر سید محمد طباطبایی، عبدالله بهبهانی، سردار اسعد بختیاری، علی اکبر دهخدا، ستارخان و باقرخان تشکیل داده بودند. این طیف علی رغم مدت حضور طولانی در تاریخ سیاسی ایران، نتوانست تأثیری بر روی گروه های سیاسی افراط گرا در طول دوران حکومت پهلوی و نظام جمهوری اسلامی ایران بگذارد.
موج جدید این گرایش که در دوران اصلاحات با هسته ای متشکل از سیاستمدارانی همچون حسن روحانی، محمدباقر نوبخت، محمود واعظی و علی یونسی شکل گرفت، سعی در ایجاد ایدئولوژی «محافظه کار میانه رو» که بتواند حد اعتدال بین اندیشه های سیاسی با گرایش های اقتصادی را برقرار نماید، هدف این گروه بود. این تفکر بعد از انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۴ در مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، تفکر غالب شد. دیدگاه های این طیف مورد انتقاد محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور وقت قرار گرفت و به دلیل اظهارنظرهای اعتدال گرایان مرکز تحقیقات در خصوص حوادث بعد از انتخابات ۲۲ خرداد ۱۳۸۸، احمدی نژاد دستور به کاهش بودجه این سازمان در مجلس شورای اسلامی داد.
اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلح نظام، دیدگاه های خود در خصوص خط مشی اعتدال را این گونه بیان می کند: «مقصد اعتدال، واقع گرایی اسلامی است. در واقع گرایی اسلامی نه اسلام فراموش می شود و نه آرمان ها. در مسیر واقع گرایی اسلامی آرمان های ما هم اسلامی تر می شوند و هم واقع بینانه تر. جامعه ایران به مرور زمان به سمت اعتدال حرکت خواهد کرد. همواره افرادی تندرو در دو سوی جریانات سیاسی باقی خواهند ماند ولی به مرور زمان از تعداد آن ها کاسته خواهد شد تا عده قلیلی که خود را تنها می بینند. »
