جمهوری شورایی سوسیالیستی ایران یا جمهوری شورایی ایران یک جمهوری شورایی سوسیالیستی با عمر کوتاه بود که با ریاست میرزا کوچک خان جنگلی که از رهبران جنبش مشروطه گیلان بود با استفاده از نیروهای چریکی مشهور به جنگلی و با کمک ارتش سرخ در ۱۸ رمضان ۱۳۳۸ هجری قمری/ ۱۵ خرداد ۱۲۹۹ هجری شمسی در گیلان اعلام موجودیت کرد.
... [مشاهده متن کامل]
در حالی که انقلاب اکتبر روسیه در شوروی پایه های خود را استوار می کرد، نیروهای ارتش سرخ برای تعقیب روس های سفید که در شهر انزلی اردو زده بودند، وارد انزلی شده و آن ها را به همراه نیروهای بریتانیایی تحت حمایتشان مجبور به عقب نشینی کردند. از طرفی نیروهای میرزا کوچک خان جنگلی نیز از فرصت استفاده و رشت را تصرف کردند. پس از تصرف رشت و به کنترل درآوردن گیلان، رهبران جنبش جنگل در نامه ای به لئون تروتسکی فرمانده وقت ارتش سرخ پیروزی جنگلی های گیلان در استقرار جمهوری شورایی گیلان را اعلام کردند که تروتسکی شخصاً به ایشان تبریک گفت.
با توافق رهبران جنبش جنگل و بلشویک ها، یک هیئت با اعضای ایرانی و روسی به نام روکم ( مخفف واژه روسی رولوسیونی کمیتت: کمیته انقلاب ) رهبری جنبش را در رشت به دست گرفتند. هیئت دولتی شکل گرفت که در آن میرزا کوچک خان مقام های سرکمیسر و کمیسر جنگ را بر عهده داشت.
میرزا کوچک خان با تبلیغات کمونیستی موافق نبود و مدتی بعد کمیتهٔ مرکزی حزب کمونیست ایران که در انزلی تشکیل شده بود، به این دلیل او را برکنار کرد. میرزا کوچک خان به نشانهٔ قهر رشت را به قصد فومن ترک کرد. سپس کمیته ای از سران حزب کمونیست ایران شامل خالو قربان و احسان الله خان تشکیل شد که با کمک ارتش شوروی علیه میرزا کوچک خان و طرفدارانش در ۶ مرداد ۱۲۹۹ کودتا کردند. دو روز بعد هیئت دولت با حمایت ارتش سرخ، دولت جدیدی را به ریاست احسان الله خان شکل داد. این دولت اقداماتی افراطی نظیر مصادرهٔ اموال مالکان و دولتی کردن زمین های وقفی را انجام داد که موجب نارضایتی مردم شد. در نتیجه حکومت مرکزی با کمک بریتانیایی ها رشت را تصرف کرد.
در پی برگزاری کنگره ملل شرق در باکو و بروز اختلاف در حزب کمونیست، کمیته مرکزی دیگری به ریاست حیدرخان عمو اوغلی تشکیل شد و خواهان همکاری با میرزا کوچک خان و جنگلی ها شد. دولت کودتایی سابق مجدداً رشت را تصرف کرد و احسان الله خان دولت جدیدی بدون حضور اعضای حزب کمونیست تشکیل داد و خواهان همکاری با میرزا کوچک خان شد. حیدرخان عمو اوغلی در اوایل سال ۱۳۰۰ هجری شمسی وارد گیلان شد و با سران جنبش توافق کرد که دولت جدیدی به ریاست میرزا تشکیل شود و کشورهای خارجی نیز در امور داخلی ایران دخالت نکنند و بلشویک ها برای جلوگیری از سقوط گیلان به دست حکومت مرکزی به جنبش یاری برسانند.
... [مشاهده متن کامل]
در حالی که انقلاب اکتبر روسیه در شوروی پایه های خود را استوار می کرد، نیروهای ارتش سرخ برای تعقیب روس های سفید که در شهر انزلی اردو زده بودند، وارد انزلی شده و آن ها را به همراه نیروهای بریتانیایی تحت حمایتشان مجبور به عقب نشینی کردند. از طرفی نیروهای میرزا کوچک خان جنگلی نیز از فرصت استفاده و رشت را تصرف کردند. پس از تصرف رشت و به کنترل درآوردن گیلان، رهبران جنبش جنگل در نامه ای به لئون تروتسکی فرمانده وقت ارتش سرخ پیروزی جنگلی های گیلان در استقرار جمهوری شورایی گیلان را اعلام کردند که تروتسکی شخصاً به ایشان تبریک گفت.
با توافق رهبران جنبش جنگل و بلشویک ها، یک هیئت با اعضای ایرانی و روسی به نام روکم ( مخفف واژه روسی رولوسیونی کمیتت: کمیته انقلاب ) رهبری جنبش را در رشت به دست گرفتند. هیئت دولتی شکل گرفت که در آن میرزا کوچک خان مقام های سرکمیسر و کمیسر جنگ را بر عهده داشت.
میرزا کوچک خان با تبلیغات کمونیستی موافق نبود و مدتی بعد کمیتهٔ مرکزی حزب کمونیست ایران که در انزلی تشکیل شده بود، به این دلیل او را برکنار کرد. میرزا کوچک خان به نشانهٔ قهر رشت را به قصد فومن ترک کرد. سپس کمیته ای از سران حزب کمونیست ایران شامل خالو قربان و احسان الله خان تشکیل شد که با کمک ارتش شوروی علیه میرزا کوچک خان و طرفدارانش در ۶ مرداد ۱۲۹۹ کودتا کردند. دو روز بعد هیئت دولت با حمایت ارتش سرخ، دولت جدیدی را به ریاست احسان الله خان شکل داد. این دولت اقداماتی افراطی نظیر مصادرهٔ اموال مالکان و دولتی کردن زمین های وقفی را انجام داد که موجب نارضایتی مردم شد. در نتیجه حکومت مرکزی با کمک بریتانیایی ها رشت را تصرف کرد.
در پی برگزاری کنگره ملل شرق در باکو و بروز اختلاف در حزب کمونیست، کمیته مرکزی دیگری به ریاست حیدرخان عمو اوغلی تشکیل شد و خواهان همکاری با میرزا کوچک خان و جنگلی ها شد. دولت کودتایی سابق مجدداً رشت را تصرف کرد و احسان الله خان دولت جدیدی بدون حضور اعضای حزب کمونیست تشکیل داد و خواهان همکاری با میرزا کوچک خان شد. حیدرخان عمو اوغلی در اوایل سال ۱۳۰۰ هجری شمسی وارد گیلان شد و با سران جنبش توافق کرد که دولت جدیدی به ریاست میرزا تشکیل شود و کشورهای خارجی نیز در امور داخلی ایران دخالت نکنند و بلشویک ها برای جلوگیری از سقوط گیلان به دست حکومت مرکزی به جنبش یاری برسانند.
