جمشیدی

ایل بزرگ فارسی زبان افغانستان، یکی از دو گروه اصلی ایل هزاره، از ایلات چهاراویماق، مرکب از صدها تیرۀ کوچک و بزرگ، از جمله خوک رود، گالکندی، قاقچی، زین گر، زلفی، امفلیدی، جوالی، خبرقرک و دای زبری، ساکن هرات و بادغیس، اطراف رود مرغاب، کوشک، تنورسنگ، ماروچاق (مَرْوَجَق)، کرخ رود، تخت خاتون، پنجده و همچنین بعضی نواحی جام و لنگر و مشهد مقدس. گروه هایی از این مردم در قرون ۱۰ـ۱۱ق در حوالی اندخود و بلخ سکونت داشتند. میرحسام جمشیدی ( ـ ۱۰۶۸ق) در سلطنت شاه عباس دوم با اتباع خود از آن حدود به ولایت مرو آمد. عده ای از جمشیدی ها ظاهراً در اواخر قرن ۱۱ و اوایل قرن ۱۲ق به ناحیۀ قندهار مهاجرت کردند و در جریان شورش میر ویس غلجایی به او پیوستند. نادر در ۱۱۴۰ یا ۱۱۴۱ق بسیاری از جمشیدی های ناحیۀ بادغیس را به حوالی جام و مشهد مقدس انتقال داد. جمشیدی های هرات در ۱۰۰۶ق پس از شکست ازبکان به اطاعت شاه عباس درآمدند. میرحیدر جمشیدی از جمله سرداران سپاه شاه عباس در جنگ های سال ۱۰۱۱ق و در سال مرگ شاه عباس (۱۰۳۷ق) حاکم ناحیۀ کرخ رود هرات بود. ورود ایل تکه به واحۀ مرو در اوایل قرن ۱۲ق سبب عزیمت ترکمن های سارُق به ناحیۀ پنجده و اخراج جمشیدی ها از آن ناحیه شد. این مردم پس از انقراض دولت افغانی ایران به خدمت نادرشاه درآمدند. جمشیدی ها در شورش صوفی اسلام در ۱۲۲۲ق شرکت داشتند و پس از آن در حوادث غرب افغانستان، به ویژه جنگ های هرات و مبارزه با دولت ایران دخیل بودند. اللهیارخان و برادرش ذوالفقارخان سرکردۀ گروهی از جمشیدی های طرفدار ایران بودند.