باستان شناسان اواخردوره پیش از تاریخ بین النهرین را به دوران حسونا[1]، سامره، حلف[2]، عبید، اروک، جمدت نصر[3] و سلسله های قدیم[4] تقسیم می کنند.
محوطه جمدت نصر « Jemdet Nasr » در 100 کیلومتری جنوب بغداد واقع است و طی دو فصل در فاصله سالهای 1926 - 1928 حفاری شده است و نام خود را به یکی از ادوار فرهنگی بین النهرین داده است. بسیاری از آثار آن که در موزه های آشمولین، آکسفورد و شیکاگو قرار دارد مطالعه شده است. نتایج حفاری های دهه 1920 در چند جلد تحت عنوان اسناد حفاری های جمدت نصر منتشر شده است و اخیراً راجر ماتیو به مطالعه و تحقیق در باره این محوطه پرداخته است و داده هایی از این محوطه که در خلال دو فصل حفاری سالهای 1926 و 1928 بدست آمده و در موزه بغداد قرار دارد مورد مطالعه قرار داده است که نتایج خود را در قالب گزارشهایی چند ارائه کرده است. دوره جمدت نصر برهه ای زمانی را در برمی گیرد که حد فاصل دوره اوروک جدید و دوره سلسله های قدیم است. دوره جمدت نصر به اقتضای فرهنگ مادی و بخصوص سفالهای ویژه خود شناخته شده است و از هر دو لحاظ جغرافیایی و زمانی یک دوره فرهنگی محسوب می شود. تپه کوتاه و کم ارتفاع جمدت نصر برای نخستین بار در 26 مارس 1925 مورد بازدید باستان شناسان قرار گرفت. این محوطه در حوزه منطقه باستانی کیش Kish واقع بود که بصورت مشترک مورد پژوهش دانشگاه آکسفورد و بخش تحقیقات میدانی موزه شیکاگو به سرپرستی ارنست مک کی Ernest Mackay و با همکاری همسرش دوروتی Dorothy و فادر. ا. باروس Father E. Burrows صورت گرفت. جمدت نصر در 26 کیلومتری شمال شرق محوطه کیش واقع است. قبایلی از اعراب که در این منطقه زندگی می کردند گزارش دادند که در محوطه ای بنام جمدت نصر سفالهای منقوش و تابلت هایا الواحی کشف کرده اند. بدنبال این گزارش باستان شناسان مذکور از محوطه دیدن بعمل آوردند. این سفالهای منقوش منحصربفرد و تابلتها نظر پرفسور اس. لنگدن S. Langdon سرپرست کاوشهای کیش را بخود جلب کرد. او تعداد 12 تابلت را از یکی از بومیان خریداری می کند و به مقایسه این آثار با داده هایی می پردازد که در حفاری غیرمجاز 1915 در جمدت نصر بدست آمده بود؛ نخستین فصل حفاری در جمدت نصر در سال 1926 به سرپرستی لنگدن و با همکاری مک کی صورت گرفت و دومین فصل حفاری در سال 1928 به سرپرستی L. Ch. Watelin که در اواخر فصل 1926 جایگزین مک کی شده بود صورت گرفته است. در فصول حفاری 1926 و 1928 در جمدت نصر کلکسیونی از انواع تابلتها، سفال، مهر، مهره و ساختارهای معماری بدست آمده است.
... [مشاهده متن کامل]
دوره ی جمدت نصر را که در وارکا در لایه های 3و2 ظاهر می شود، می توان عصر گسترش فرهنگی – سیاسی دوران آغاز نگارش نامید. بسیاری از باستان شناسان اغلب اصطلاح «آغاز نگارش» را برای سرتاسر دوره ای که اختراع خط در طول آن بوقوع پیوسته است بکار می برند ( مجیدزاده، 1380 ) . دوره سوم شوش با عنوان شوش C آغاز می گردد که معاصر با دوره «آغاز نگارش» در بین النهرین است. دوره آغاز عیلامی، در واقع به عنوان بخشی از اواخر هزاره چهارم، معاصرترین دوره با فرهنگ جمدت نصر و مرحله اول سلسله های قدیم در بین النهرین است ( رضایی، 1388، ص 119 ) . دوره آغاز عیلامی حدود 200 یا 300 سال طول کشید و شواهد آن از لایه های 14 الف - 16 آکروپل شوش بدست آمده است ( اوایل مرحله ی شوش 3 ) ( علیزاده ، 1387، ص 60 ) .
اصطلاح « آغاز نگارش » را پرفسور دلوگاز که سالیان دراز در منطقه دیاله حفریات گسترده ای را سرپرستی کرده بود، در سال 1929. م. از سوی مکتب موسسه ی شرق شناسی دانشگاه شیکاگو پیشنهاد کرد؛ دوره آغاز نگارش پیشنهادی دلوگاز، اوروک 3 - 4 و جمدت نصر و نیز پیشرفتهای مربوط به مراحل اولیه ی خط را شامل می شود. دلوگاز دوران « آغاز نگارش» را بدین شرح به چهار مرحله ی ( a – d ) تقسیم کرده بود: آغاز نگارش ( a ) برابر با اوروک 6 - 7 ؛ آغاز نگارش ( b ) دربر گیرنده الواح اوروک 4، مهرهای سبک اوروک و معابد 4 - 5 اِ ا َنّ َ ؛ آغاز نگارش ( c ) معادل با کهنترین آثار بدست آمده از معابد3 - 1 متعلق به سین خدای ماه در خفاجه؛ و آغاز نگارش ( d ) برابر با معبد 4 و بخشی از معبد 5 سین در خفاجه. اما این تقسیم بندی مقبول خانم پرکینز و ملوان ( سردمدار مکتب باستان شناسی بریتانیا ) و بعضی گروهها واقع نشد. ملوان معتقد بود که مراحل به خوبی تعریف نشده است و در مجموع آغاز نگارش عنوان دربر گیرنده ی جامع و دقیقی نیست و ترجیح می داد که همان اصطلاح جمدت نصر را برای مرحله ی پایانی دوران اوروک بکار ببرد. با وجود این، اصطلاح جمدت نصر هنوز هم بکار می رود؛ زیرا گذشته از دربر گیری سفالی خاص، مرحله ی اولیه ای از تاریخ خط را هم شامل می شود.
دوره ی جمدت نصر عصر گسترش فرهنگی – سیاسی دوران آغاز نگارش است؛ با آنکه مراحل رشد دهکده به شهر در سرزمین سومر از دوره ی عبید آغاز شد، این تحول تا زمان اوروک 4 تنها به شهرهای اریدو، اور و اوروک در منتهی الیه جنوب محدود بود و دیگر جوامع شمال و مرکز بین النهرین ( با یکی دو استثناء ) همچنان به زندگی در دهکده های کوچک ادامه می دادند. اما در دوره ی جمدت نصر ( نیمه دوم دوران آغاز نگارش ) این وضعیت دگرگون شد و در بخشهای شمالی و مرکزی جنوب بین النهرین ( بابل ) نیز شهرها شروع به گسترش کردند. نیپور و اِشنونّا در دره ی دیاله نمونه های برجسته ای از این دگرگونی هستند. در دوران اوروک و جمدت نصر استفاده از فلز، شامل طلا، نقره، قلع و مس، به گونه ای چشمگیر رو به افزایش بود و سلاحهای جنگی را تیر و کمان ، گرز و نیزه تشکیل می دادند. همچنین در دوران جمدت نصر، بسط فرهنگی به سرزمینهای دور و نزدیک واقع در شمال، شرق و غرب بین النهرین نیز کشیده شد.
« . . . در دوران آغاز نگارش توجه به صنعت سفالگری، در مقایسه با زیاده روی در تزئینات معماری و بکارگیری احساس فراوان هنری در صنایع سنگ، بسیار کم و ناچیز بوده است. به استثنای نمونه های بسیار اندک، همچون ظروفی که پوشش قرمز دارند و تا حدودی خوشایند چشم هستند و تحت عنوان Sca . . .
محوطه جمدت نصر « Jemdet Nasr » در 100 کیلومتری جنوب بغداد واقع است و طی دو فصل در فاصله سالهای 1926 - 1928 حفاری شده است و نام خود را به یکی از ادوار فرهنگی بین النهرین داده است. بسیاری از آثار آن که در موزه های آشمولین، آکسفورد و شیکاگو قرار دارد مطالعه شده است. نتایج حفاری های دهه 1920 در چند جلد تحت عنوان اسناد حفاری های جمدت نصر منتشر شده است و اخیراً راجر ماتیو به مطالعه و تحقیق در باره این محوطه پرداخته است و داده هایی از این محوطه که در خلال دو فصل حفاری سالهای 1926 و 1928 بدست آمده و در موزه بغداد قرار دارد مورد مطالعه قرار داده است که نتایج خود را در قالب گزارشهایی چند ارائه کرده است. دوره جمدت نصر برهه ای زمانی را در برمی گیرد که حد فاصل دوره اوروک جدید و دوره سلسله های قدیم است. دوره جمدت نصر به اقتضای فرهنگ مادی و بخصوص سفالهای ویژه خود شناخته شده است و از هر دو لحاظ جغرافیایی و زمانی یک دوره فرهنگی محسوب می شود. تپه کوتاه و کم ارتفاع جمدت نصر برای نخستین بار در 26 مارس 1925 مورد بازدید باستان شناسان قرار گرفت. این محوطه در حوزه منطقه باستانی کیش Kish واقع بود که بصورت مشترک مورد پژوهش دانشگاه آکسفورد و بخش تحقیقات میدانی موزه شیکاگو به سرپرستی ارنست مک کی Ernest Mackay و با همکاری همسرش دوروتی Dorothy و فادر. ا. باروس Father E. Burrows صورت گرفت. جمدت نصر در 26 کیلومتری شمال شرق محوطه کیش واقع است. قبایلی از اعراب که در این منطقه زندگی می کردند گزارش دادند که در محوطه ای بنام جمدت نصر سفالهای منقوش و تابلت هایا الواحی کشف کرده اند. بدنبال این گزارش باستان شناسان مذکور از محوطه دیدن بعمل آوردند. این سفالهای منقوش منحصربفرد و تابلتها نظر پرفسور اس. لنگدن S. Langdon سرپرست کاوشهای کیش را بخود جلب کرد. او تعداد 12 تابلت را از یکی از بومیان خریداری می کند و به مقایسه این آثار با داده هایی می پردازد که در حفاری غیرمجاز 1915 در جمدت نصر بدست آمده بود؛ نخستین فصل حفاری در جمدت نصر در سال 1926 به سرپرستی لنگدن و با همکاری مک کی صورت گرفت و دومین فصل حفاری در سال 1928 به سرپرستی L. Ch. Watelin که در اواخر فصل 1926 جایگزین مک کی شده بود صورت گرفته است. در فصول حفاری 1926 و 1928 در جمدت نصر کلکسیونی از انواع تابلتها، سفال، مهر، مهره و ساختارهای معماری بدست آمده است.
... [مشاهده متن کامل]
دوره ی جمدت نصر را که در وارکا در لایه های 3و2 ظاهر می شود، می توان عصر گسترش فرهنگی – سیاسی دوران آغاز نگارش نامید. بسیاری از باستان شناسان اغلب اصطلاح «آغاز نگارش» را برای سرتاسر دوره ای که اختراع خط در طول آن بوقوع پیوسته است بکار می برند ( مجیدزاده، 1380 ) . دوره سوم شوش با عنوان شوش C آغاز می گردد که معاصر با دوره «آغاز نگارش» در بین النهرین است. دوره آغاز عیلامی، در واقع به عنوان بخشی از اواخر هزاره چهارم، معاصرترین دوره با فرهنگ جمدت نصر و مرحله اول سلسله های قدیم در بین النهرین است ( رضایی، 1388، ص 119 ) . دوره آغاز عیلامی حدود 200 یا 300 سال طول کشید و شواهد آن از لایه های 14 الف - 16 آکروپل شوش بدست آمده است ( اوایل مرحله ی شوش 3 ) ( علیزاده ، 1387، ص 60 ) .
اصطلاح « آغاز نگارش » را پرفسور دلوگاز که سالیان دراز در منطقه دیاله حفریات گسترده ای را سرپرستی کرده بود، در سال 1929. م. از سوی مکتب موسسه ی شرق شناسی دانشگاه شیکاگو پیشنهاد کرد؛ دوره آغاز نگارش پیشنهادی دلوگاز، اوروک 3 - 4 و جمدت نصر و نیز پیشرفتهای مربوط به مراحل اولیه ی خط را شامل می شود. دلوگاز دوران « آغاز نگارش» را بدین شرح به چهار مرحله ی ( a – d ) تقسیم کرده بود: آغاز نگارش ( a ) برابر با اوروک 6 - 7 ؛ آغاز نگارش ( b ) دربر گیرنده الواح اوروک 4، مهرهای سبک اوروک و معابد 4 - 5 اِ ا َنّ َ ؛ آغاز نگارش ( c ) معادل با کهنترین آثار بدست آمده از معابد3 - 1 متعلق به سین خدای ماه در خفاجه؛ و آغاز نگارش ( d ) برابر با معبد 4 و بخشی از معبد 5 سین در خفاجه. اما این تقسیم بندی مقبول خانم پرکینز و ملوان ( سردمدار مکتب باستان شناسی بریتانیا ) و بعضی گروهها واقع نشد. ملوان معتقد بود که مراحل به خوبی تعریف نشده است و در مجموع آغاز نگارش عنوان دربر گیرنده ی جامع و دقیقی نیست و ترجیح می داد که همان اصطلاح جمدت نصر را برای مرحله ی پایانی دوران اوروک بکار ببرد. با وجود این، اصطلاح جمدت نصر هنوز هم بکار می رود؛ زیرا گذشته از دربر گیری سفالی خاص، مرحله ی اولیه ای از تاریخ خط را هم شامل می شود.
دوره ی جمدت نصر عصر گسترش فرهنگی – سیاسی دوران آغاز نگارش است؛ با آنکه مراحل رشد دهکده به شهر در سرزمین سومر از دوره ی عبید آغاز شد، این تحول تا زمان اوروک 4 تنها به شهرهای اریدو، اور و اوروک در منتهی الیه جنوب محدود بود و دیگر جوامع شمال و مرکز بین النهرین ( با یکی دو استثناء ) همچنان به زندگی در دهکده های کوچک ادامه می دادند. اما در دوره ی جمدت نصر ( نیمه دوم دوران آغاز نگارش ) این وضعیت دگرگون شد و در بخشهای شمالی و مرکزی جنوب بین النهرین ( بابل ) نیز شهرها شروع به گسترش کردند. نیپور و اِشنونّا در دره ی دیاله نمونه های برجسته ای از این دگرگونی هستند. در دوران اوروک و جمدت نصر استفاده از فلز، شامل طلا، نقره، قلع و مس، به گونه ای چشمگیر رو به افزایش بود و سلاحهای جنگی را تیر و کمان ، گرز و نیزه تشکیل می دادند. همچنین در دوران جمدت نصر، بسط فرهنگی به سرزمینهای دور و نزدیک واقع در شمال، شرق و غرب بین النهرین نیز کشیده شد.
« . . . در دوران آغاز نگارش توجه به صنعت سفالگری، در مقایسه با زیاده روی در تزئینات معماری و بکارگیری احساس فراوان هنری در صنایع سنگ، بسیار کم و ناچیز بوده است. به استثنای نمونه های بسیار اندک، همچون ظروفی که پوشش قرمز دارند و تا حدودی خوشایند چشم هستند و تحت عنوان Sca . . .