جَمال زاده، محمدعلی (اصفهان ۱۲۷۱ـ ژنو ۱۳۷۶ش)
جَمال زاده، محمدعلی
داستان نویس، محقق تاریخ و فرهنگ عامیانۀ ایرانی و مترجم. فرزند سید جمال الدین واعظ است. سخنرانی های روایی و عوام فهم پدر، تأثیر بسیار در شکل گیریِ آیندۀ او داشت. جمال زاده پیش از قتل پدر برای ادامۀ تحصیل عازم بیروت شده بود. از آن جا به پاریس رفت و در رشتۀ حقوق درس خواند. به هنگام جنگ جهانی اول برای پیوستن به کمیتۀ ملّیون ایرانی، به برلین رفت و چندسالی درگیر فعالیت های سیاسی ـ نظامی شد. اما از آن پس دیگر گِرد سیاست نگشت و به عنوان مترجم سفارت مشغول به کار شد. در عین حال در انتشار مجلات نامۀ فرنگستان (۱۳۰۳) و علم و هنر (۱۳۰۶) نقش فعالی ایفا کرد. از ۱۳۱۱ در ژنو ساکن شد و به کار در دفتر بین المللی کار پرداخت. از ۱۳۰۴ به بعد، از همکاران ثابت قدم سید حسن تقی زاده در انتشارات روزنامۀ کاوه بود. اولین داستانش، «فارسی شکر است»، نیز در همین روزنامه به چاپ رسید. پیش از آن که نخستین مجموعۀ داستان ایرانی، یکی بود، یکی نبود (۱۳۰۰) را منتشر کند، گنج شایگان (برلین، ۱۲۹۵) را در باب اقتصاد ایران نوشت و «تاریخ روابط ایران و روس» را به ضمیمۀ مجلۀ کاوه انتشار داد. پس از آن نیز مقالات ادبی و تاریخی بسیار نوشت. فرهنگ لغات عامیانه (۱۳۴۱) را گردآوری کرد و ترجمۀ آزادی از آثار شیلر، مولیر، ایبسن و دیگران ارائه داد. عمدۀ شهرت جمال زاده به سبب داستان های اوست. با انتشار یکی بود، یکی نبود به عنوان یکی از آغازگران واقع گرایی در نثر معاصر شناخته شد. در داستان های این کتاب، زندگی ایرانیان در دورۀ مشروطه را به شکلی انتقادی و با نثری طنزآمیز و آکنده از ضرب المثل ها و اصطلاحات عامیانه توصیف کرده است. با این که بیشتر عمر خود را در اروپا زیست و سفرهای کوتاهی به ایران داشت، اما همواره از خاطرات دورۀ گذران در اصفهان نوشت، اخلاقیات ناپسند ایرانیان را نکوهش کرد و در جهت ترویج مدارا و تساهل کوشید. او در تمامی آثارش به درون مایۀ ناکامی تأثرآورِ انسانی پاکدل در مصاف با تعصب و سنت در شکلی یکسان می پردازد. از دیگر آثارش: دارالمجانین (۱۳۲۱)؛ راه آب نامه (۱۳۲۶)؛ سر و تَه یک کرباس (۱۳۳۵).
جَمال زاده، محمدعلی
داستان نویس، محقق تاریخ و فرهنگ عامیانۀ ایرانی و مترجم. فرزند سید جمال الدین واعظ است. سخنرانی های روایی و عوام فهم پدر، تأثیر بسیار در شکل گیریِ آیندۀ او داشت. جمال زاده پیش از قتل پدر برای ادامۀ تحصیل عازم بیروت شده بود. از آن جا به پاریس رفت و در رشتۀ حقوق درس خواند. به هنگام جنگ جهانی اول برای پیوستن به کمیتۀ ملّیون ایرانی، به برلین رفت و چندسالی درگیر فعالیت های سیاسی ـ نظامی شد. اما از آن پس دیگر گِرد سیاست نگشت و به عنوان مترجم سفارت مشغول به کار شد. در عین حال در انتشار مجلات نامۀ فرنگستان (۱۳۰۳) و علم و هنر (۱۳۰۶) نقش فعالی ایفا کرد. از ۱۳۱۱ در ژنو ساکن شد و به کار در دفتر بین المللی کار پرداخت. از ۱۳۰۴ به بعد، از همکاران ثابت قدم سید حسن تقی زاده در انتشارات روزنامۀ کاوه بود. اولین داستانش، «فارسی شکر است»، نیز در همین روزنامه به چاپ رسید. پیش از آن که نخستین مجموعۀ داستان ایرانی، یکی بود، یکی نبود (۱۳۰۰) را منتشر کند، گنج شایگان (برلین، ۱۲۹۵) را در باب اقتصاد ایران نوشت و «تاریخ روابط ایران و روس» را به ضمیمۀ مجلۀ کاوه انتشار داد. پس از آن نیز مقالات ادبی و تاریخی بسیار نوشت. فرهنگ لغات عامیانه (۱۳۴۱) را گردآوری کرد و ترجمۀ آزادی از آثار شیلر، مولیر، ایبسن و دیگران ارائه داد. عمدۀ شهرت جمال زاده به سبب داستان های اوست. با انتشار یکی بود، یکی نبود به عنوان یکی از آغازگران واقع گرایی در نثر معاصر شناخته شد. در داستان های این کتاب، زندگی ایرانیان در دورۀ مشروطه را به شکلی انتقادی و با نثری طنزآمیز و آکنده از ضرب المثل ها و اصطلاحات عامیانه توصیف کرده است. با این که بیشتر عمر خود را در اروپا زیست و سفرهای کوتاهی به ایران داشت، اما همواره از خاطرات دورۀ گذران در اصفهان نوشت، اخلاقیات ناپسند ایرانیان را نکوهش کرد و در جهت ترویج مدارا و تساهل کوشید. او در تمامی آثارش به درون مایۀ ناکامی تأثرآورِ انسانی پاکدل در مصاف با تعصب و سنت در شکلی یکسان می پردازد. از دیگر آثارش: دارالمجانین (۱۳۲۱)؛ راه آب نامه (۱۳۲۶)؛ سر و تَه یک کرباس (۱۳۳۵).